عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

کسری شریفی؛ حمید رضا زمانی زاده؛ رسول زارع؛ منصوره میراابوالفتحی؛ سعید رضائی

گندم یکی از محصولات زراعی اقتصادی و مهم در استان گلستان و مازندران است. بلایت فوزاریومی خوشه یکی از مهم ترین بیماری‌های گندم در این مناطق است که توسط گونه‌هایی از جنس فوزاریوم به‌خصوص گونه مرکبFusarium graminearum species complex (FGSC) ایجاد می شود. F. graminearum species complex عامل بیماریزای مهم گندم و دیگر غلات در سراسر جهان است. این گروه گونه‌ای متشکل از حداقل 15 گونه فیلوژنتیکی است که می‌توانند مایکوتوکسین‌های مختلف، از جمله تریکوتسین‌ها که برای انسان و دام بسیار خطرناک هستند را تولید کنند. به منظور تعیین گونه‌های فیلوژنتیکی F. graminearum species complex در شمال ایران، نمونه‌های گندم با علایم آلودگی به فوزاریوم خوشه از مناطق تولید اصلی گندم در استان‌های گلستان (کلاله، مینودشت، آزادشهر، علی‌آباد، گرگان، کردکوی و بندرگز) و مازندران (گلوگاه، بهشهر، ساری، جویبار و قائم شهر) در سال 1394 جمع آوری شد. برای جدا سازی عوامل بیماریزا خوشه‌های گندم با در هیپوکلریت سدیم 15 درصد به مدت یک دقیقه ضد عفونی سطحی و شستشو با آب مقطر استریل روی کاغذ صافی خشک شدند. دانه‌های جدا شده از سنبلچه‌ها در ظروف پتری حاوی محیط کشت اختصاصی فوزاریوم (Nash-Snyder) کشت و به مدت 4 روز در دمای 25 درجه سلسیوس نگهداری شدند. پرگنه‌های فوزاریوم به محیط کشت سیب‌زمینی دکستروز آگار منتقل و به روش تک اسپور کردن خالص شدند. برای شناسایی مورفولوژیکی، جدایه‌ها در محیط کشت‌های SNA و آگار برگ میخک کشت و به مدت 10 روز در دمای 25 درجه سلسیوس تحت نور نزدیک ماوراء بنفش نگهداری شدند. بر اساس صفات مورفولوژیکی از جمله نوع فیالیدها، وجود کلامیدوسپور و میکروکنیدی، شکل و اندازه ماکروکنیدی شناسایی شدند. از 188 جدایه فوزاریوم‏، 146 جدایه متعلق به گروه گونه‌ای F. graminearum تشخیص داده ‌شدند. 56 جدایه از جدایه‌های مذکور برای بررسی فیلوژنتیکی بر اساس مناطق جدا سازی انتخاب شدند. جدایه‌ها برای تکثیر میسلیوم در محیط کشت Wickerham شامل دکستروز، عصاره مالت، عصاره مخمر، پپتون کشت داده شدند و در دمای 25 درجه سلسیوس به مدت 7 روز نگهداری شدند. استخراج DNA با روش اصلاح شده CTAB انجام و با استفاده از آغازگرهای مرتبط، ناحیه ژنی translation elongation factor 1-alpha (TEF-1α) تکثیر شد. توالی یابی محصول واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR) توسط شرکت ماکروژن کشور کره جنوبی صورت گرفت. توالی‌ها با استفاده از نرم افزار مگا شش (Mega 6) ویرایش و تجزیه و به روش حداکثر پارسیمونی تحلیل شدند. نتایج بدست آمده نشان داد که تقریبا همه جدایه‌ها متعلق به گونه‌ی فیلوژنتیکی F. graminearum sensu stricto هستند هر چند بین آن‌ها تفاوت‌هایی مشهود بود. با توجه به نتایج می‌توان گفت عامل اصلی بیماری بلایت فوزاریومی خوشه در شمال ایران از یک ترکیب همگن ژنتیکی در بین جدایه‌ها برخوردار است. برای دستیابی به نتایج دقیق‌تر، تجزیه و تحلیل فیلوژنتیکی بر اساس ژن‌های مرتیط دیگر در حال انجام است.

بلایت فوزاریومی خوشه؛ F.graminearum sensu stricto؛ فیلوژنی؛ TEF-1α