عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

علی اکبرزاده

کی از مهم‌ترین محصولات زراعی، صنعتی و لیفی پنبه بوده که از ارکان مهم تولید این محصول بذر سالم می‌باشد. قارچ فوزاریوم از جمله مهم‌ترین عواملی‌ می‌باشد که سلامت بذر را به خطر می‌اندازد. به منظور بررسی آلودگی‌های فوزاریومی بذر پنبه، نمونه‌هایی از طبقات مختلف سوپرالیت، الیت و گواهی‌شده دلینته (بدون کرک) و کرک‌دار رقم ورامین از مناطق تولید بذر در سراسر کشور جمع‌آوری شد و قسمت‌های مختلف بذر که شامل بذرکامل، پوسته، مغز (آندوسپرم و جنین)، آندوسپرم و جنین بود، در محیط‌های آزمایشگاهی سیب‌زمینی دکستروزآگار (PDA) و آب آگار (WA) کشت گردید. جدایه‌های قارچ فوزاریوم به روش تک اسپور (Singl spore) خالص شدند. جدایه‌های خالص‌شده براساس مشخصات ماکروسکوپی از جمله تعیین قطر پس از 72 ساعت، رنگ و شکل پرگنه، صفات میکروسکوپی از جمله وجود یاعدم وجود میکروکنیدی، شکل ماکروکنیدی و مشخصات سلول‌های پایه و انتهایی آن، وجود یا عدم وجود کلامیدوسپور و با استفاده از کلیدهای تشخیصی نلسون و همکاران (Nelson et al.,1983) و لزلی و همکارانLeslie et al.,2006) )، مورد شناسایی قرار گرفتند. نتایج این پژوهش نشان داد که تعداد جدایه‌های فوزاریوم بدست آمده از طبقات مختلف کرک‌دار سوپرالیت، الیت و گواهی‌شده به ترتیب 6، 8 و 16 و طبقات مختلف دلینته سوپرالیت، الیت و گواهی‌شده به ترتیب 1، صفر و صفر بود. تعداد جدایه‌های فوزاریوم بدست آمده از قسمت‌های مختلف بذر شامل مغز، آندوسپرم، بذرکامل، پوسته و جنین به ترتیب 24، 5، 2، صفر و صفر بود. گونه‌های فوزاریوم شناسایی شده شامل F. verticillioides، F. equiseti، F. compactum و F. nygamai بوده و فراوانی آنها به ترتیب 10، 4، 1 و 1 جدایه بود. به استثنای گونه‌ی F. verticillioides که از مغز و آندوسپرم جداگردید، سایر گونه‌ها فقط از مغز جداشدند. نتایج آزمایشات فوق نشان می‌دهد که بطورکلی آلودگی‌های فوزاریومی بذور کرک‌دار از بذور دلینته به نحو قابل ملاحضه‌ای بیشتر است. همچنین معلوم شد که بیشترین آلودگی بذور پنبه به قارچ مورد مطالعه، مربوط به طبقه کرک‌دار گواهی‌شده می‌باشد. نتایج حاصل از این تحقیق به طور واضح مشخص ساخت که گونه‌ی F. verticillioides نسبت به سه گونه‌ی دیگر غالب بوده و اکثر آلودگی‌های فوزاریومی به طور داخلی همراه با بذر منتقل می‌شوند. با توجه به آلودگی کمتر بذور دلینته، استفاده از این نوع بذور جهت کشت، سبب کاهش میزان وقوع بیماری‌های مربوطه از جمله مرگ گیاهچه، پوسیدگی‌های ریشه و طوقه خواهد شد. همچنین جهت مدیریت بیماری لازم است تدابیر خاصی به منظور کاهش آلودگی بذور کرک‌دار گواهی-شده و سپس ضدعفونی بذر با ترکیبات مناسب اندیشیده شود.

بذرزاد؛ آندوسپرم؛ دلینته؛ کنترل