عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

جاماسب نوذری

انتخاب جنسی یکی از نیروهای مهم دخیل در تکامل موجودات زنده است که در بسیاری از گروه‌های جانوری به ایجاد اختلافات فنوتیپی بین جنس نر و ماده یک گونه دامن زده است، پدیده‌ای بسیار شایع که تحت عنوان دوشکلی جنسی شناخته می‌شود. در این مطالعه، دوشکلی جنسی و تنوع درون‌گونه‌ای در اندازه قسمت‌های مختلف بدن C. maxillosus مورد بررسی قرار گرفت. در طول ماه‌های اردیبهشت تا تیر ۱۳۹۴، حدود ۱۲۰ نمونه (۶۰ نر، ۶۰ ماده) ، در حال فعالیت روی لاشه‌های موجود در بستر جنگل‌ خیرودکنار بودند، با استفاده از دستکش جمع‌آوری در شیشه‌های حاوی اتانول ۷۵ درجه به آزمایشگاه منتقل ، سر و قفسه سینه اول تمام نمونه‌ها، از بدن جدا و با ثبت شماره، در شیشه‌های مجزا نگهداری شدند. از سطح پشتی سر، پروتوراکس، بالپوش و آرواره‌های بالای سمت راست و چپ تمام نمونه‌ها تصاویر با استفاده از یک دوربین دیجیتال و در زیر دستگاه اِسترئومیکروسکوپ (Olympus SZ40, Japan) با بزرگنمایی یکسان تهیه شد. سپس شاخص‌های مختلف شامل طول و عرض سر و پرونوتوم، قطر چشم‌های مرکب، فاصله قاعده شاخک‌ها ، کمترین فاصله چشم‌های مرکب از یکدیگر و طول آرواره بالای سمت راست و چپ در نرم‌اَفزار ImageJ (vr. 1.47) اندازه‌گیری و ثبت شد. نسبت‌های بین عرض سر و قفسه سینه اول به طول آنها، قطر چشم مرکب به طول سر، فاصله چشم‌های مرکب به عرض سر و عرض سر و قفسه سینه اول به مجموع طول بدن با محاسبات ساده ریاضی و رابطه بین طول آرواره بالا به عرض سر به همراه عرض سر و عرض قفسه سینه اول با محاسبه ضرایب رگرسیون مشخص شد. آلومتری موجود در عرض سر، قطر چشم‌های مرکب، طول آرواره بالا و فاصله بین چشم‌ها با قراردادن لگاریتم داده‌های این شاخص‌ها روی محور y و لگاریتم داده‌های مربوط به طول بدن روی محور X مشخص شد. نتایج این پژوهش، از وجود دوشکلی جنسی آشکار براساس ، طول آرواره‌های بالا، عرض سر و پرونوتوم و فاصله بین چشم-های مرکب در حشرات نر به میزان معنی‌داری بیشتر از حشرات ماده است. عرض سر دارای یک رابطه مستقیم معنی‌دار و قوی با طول آرواره‌هاست که می‌تواند منعکس‌کننده سیستم ماهیچه‌ای قوی‌تر و قدرت گازگرفتن بیشتر آرواره‌ها در نمونه‌های بزرگ‌تر باشد. بعلاوه، عرض سر (b=1.32)، طول آرواره (b=2.28) و فاصله چشم‌های مرکب از یکدیگر (b=1.49) در حشرات نر دارای آلومتری قوی هستند. این نتایج، ممکن است بیانگر فشارهای انتخابی جنسی روی طول آرواره‌ها، فاصله چشم‌ها و عرض سر حشرات نر باشد، در حالی که صفات غیرجنسی مانند اندازه چشم‌های مرکب رابطه مستقیم با اندازه حشرات نر نداشتند. نقش صفات انتخابی حشرات نر در نزاع-های مربوط به جفت‌گیری و جذب‌ جنس مخالف، تاکنون در بسیاری از گونه‌های دیگر سخت‌بال‌پوشان نیز گزارش شده است و به نظر می‌رسد که نیروهای مشترکی در تکامل این صفات در سخت‌بال‌پوشان نقش دارند.

Creophilus maxillosus؛ دوشکلی جنسی؛ طول آرواره؛ عرض سر؛ آلومتری؛ تنوع درون‌گونه‌ای