عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

شهرام شاهرخی؛ مسعود امیرمعافی

این پژوهش به منظور تهیه مدل‌های نمونه برداری دنباله‌ای شتۀ برگ برنج Rhopalosiphum padi L. در مزارع گندم آبی منطقه ورامین انجام شد. برای این منظور نمونه‌برداری‌های هفتگی از جمعیت شته در دو فصل زراعی انجام شد. نمونه برداری‌ها از فروردین ماه با مهاجرت شته‌ها به مزارع گندم در مرحلۀ پنجه‌زنی آغاز و تا زمان برداشت محصول در اواخر خرداد ماه ادامه یافت. در این تحقیق برای آماربرداری، از نمونه بزرگ (بیشتر از 30 نمونه) استفاده و هر هفته با الگوی حرکت زیگزاک تعداد 50 ساقه گندم (واحد نمونه‌برداری) به‌طور تصادفی انتخاب شد. قسمت‌های آلوده به شته هر ساقه در یک لوله آزمایش قرار داده شد و تعداد پوره‌ها و حشرات کامل شتۀ R. padi با استفاده از استریو‌میکروسکوپ در آزمایشگاه شمارش شد. با داده‌های به دست آمده، الگوی توزیع فضایی جمعیت شته به دو روش قانون نمایی Taylor (1961) و روش رگرسیونی Iwao (1977) تعیین شد. در این بررسی تراکم جمعیت شته برگ برنج دامنه‌ای بین 02/0 تا 4 عدد شته در هر ساقه داشت. نتایج هر دو روش تیلور و ایوائو نشان داد که توزیع شته برگ برنج در مزارع گندم تجمعی می‌باشد، اما بر‌اساس مقدار ضریب تبیین روش تیلور (r2 = 0.972) مناسب تر از روش ایوائو (r2 = 0.692)بود. از نتایج رگرسیون الگوی توزیع فضایی برای ارایه الگوی نمونه‌برداری دنباله‌ای و تعیین خط توقف نمونه‌برداری استفاده شد. برای این منظور پارامترهای قانون نمایی تیلور برای تهیه مدل-های نمونه‌برداری به روش‌ Green (1970) در سطوح دقت قابل قبول D= 0. 30 و D= 0.20 مورد استفاده قرار گرفت. بر اساس نتایج به‌دست آمده، اندازه نمونه لازم برای تخمین میانگین جمعیت شتۀ برگ برنج با استفاده از مدل‌های نمونه‌برداری دنباله‌ای تهیه شده با افزایش جمعیت، کاهش یافت. به‌طوری که در مدل با سطح دقت 30 درصد اندازۀ نمونه در تراکم جمعیت یک شته در هر ساقه 68 عدد ساقه بود که در بالاترین تراکم جمعیت مشاهده شده در مزرعه (4 عدد در هر ساقه) به 33 عدد ساقه کاهش یافت. همچنین اندازه نمونه برای تخمین میانگین جمعیت شته با کاهش سطح دقت از 30 درصد به 20 درصد، به بیش از دو برابر افزایش یافت، زیرا برای مثال در میانگین تراکم جمعیت یک شته در هر ساقه، برای تخمین جمعیت شته با استفاده از مدل با سطح دقت 20 درصد لازم است 154 ساقه، نمونه‌برداری شود، در حالی که با سطح دقت 30 درصد، اندازه نمونه به 68 ساقه گندم کاهش یافت. بنابر‌این اندازۀ نمونه در نمونه برداری در سطح دقت 20 درصد بسیار بزرگ بوده و به‌همین دلیل استفاده از مدل نمونه‌برداری دنباله‌ای با سطح دقت 30 درصد برای نمونه‌برداری از جمعیت شتۀ برگ برنج توصیه می‌شود.

ردیابی؛ توزیع فضایی؛ شته برگ برنج؛ نمونه‌برداری دنباله‌ای؛ گندم