عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

مرضیه علی کرمی؛ حبیب اله چاره گانی؛ محمد عبدالهی

نماتدهای ریشه گرهی ((Meloidogyne spp. از مهمترین نماتدهای انگل گیاهی در جهان هستند و به علت پراکنش وسیع، تنوع میزبانی و تعامل با برخی قارچ‌ها و باکتری‌های بیماری‌زای گیاهی، از بیمارگرهای مهم در گیاهان به شمار می‌روند. از آنجا که ایران یکی از مصرف کنندگان عمده‌ی سموم کشاورزی بوده و حال آن که کشاورزی در دنیا به سوی تولید محصولات ارگانیک و مبارزه زیستی حرکت می‌کند، در این تحقیق سعی شده که برای سموم شیمیایی ترکیب طبیعی جایگزین معرفی شود. استفاده از ترکیبات طبیعی موجود در عصاره‌های گیاهی به دلیل ارزان و قابل دسترس بودن و عدم وجود آثار سوء برای انسان، محیط زیست و محصولات کشاورزی، برای کنترل نماتدهای انگل گیاهی مناسب می‌باشند. به این منظور در یک آزمایش در قالب طرح کاملاً تصادفی اثر عصاره آبی پودر خشک شده برگ گیاهان پنیرک (Malva sylvestris)، شقایق (Papaver rhoeas) و پوست میوه گردو (Juglans regia)، بر مرگ و میر لارو سن دوم نماتد ریشه گرهی گونه M. javanica در شرایط آزمایشگاهی مورد ارزیابی قرار گرفت. غلظت‌های مورد استفاده از عصاره پودر خشک پوست میوه گردو شامل 25/0، 5/0، 75/0، 1، 2، 3، 5/3، 4، 5/4، 5 و 6 درصد (وزن به حجم)، پنیرک شامل 25/0، 3/0، 35/0، 4/0، 45/0، 5/0، 55/0، 6/0، 65/0، 75/0، 1، 25/1، 5/1، 2 و 3 درصد (وزن به حجم) و شقایق شامل 25/0، 5/0، 75/0، 1، 5/1، 2، 5/2، 3، 5/3 و 4 درصد (وزن به حجم) بود. در هر تشتک‌ پتری از هر کدام از غلظت‌ها نه میلی‌لیتر عصاره گیاهی و یک میلی‌لیتر سوسپانسیون نماتد حاوی 100 عدد لارو سن دوم ریخته و در شرایط کنترل شده با دمای27 درجه سلسیوس قرار داده شد و از 100 عدد لارو سن دوم در 10 میلی‌لیتر آب مقطر استریل به عنوان شاهد استفاده گردید. پس از گذشت 48 ساعت، میزان مرگ و میر لاروهای سن دوم یادداشت برداری شد. نتایج نشان داد که میزان مرگ و میر لارو سن دوم M. javanica در غلظت شش درصد از عصاره پوست میوه گردو 7/98 درصد، در غلظت یک درصد از عصاره برگ پنیرک 2/98 درصد و در غلظت چهار درصد از عصاره برگ شقایق، 5/91 درصد نسبت به شاهد افزایش یافت و در غلظت‌های بالاتر، مرگ و میر تمامی لاروها مشاهده گردید. مقادیر LC50 عصاره پودر خشک پوست میوه گردو، پنیرک و شقایق به ترتیب غلظت‌های 07/4، 58/0 و 96/2 درصد محاسبه شد. در بین گیاهان مورد استفاده، بیشترین درصد مرگ و میر مربوط به گیاه پنیرک بود. مطالعات تکمیلی جهت بررسی غلظت‌های مختلف عصاره پودر خشک گیاهان مورد بررسی در گلخانه در دست اجرا می‌باشد.

نماتد ریشه‌گرهی؛ عصاره‌ی گیاهی؛ پنیرک؛ شقایق؛ گردو