عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

سعید فراهانی؛ علیرضا بندانی؛ ضرغام بی غم؛ ارسلان خلیلی مقدم

استاد دانشگاه تهران

کنه تارتن دو لکه‌ای Tetranychus urticae Koch (Acari: Tetranychiade) یکی از مهم‌ترین آفات محصولات کشاورزی در سراسر جهان است. پتانسیل بالای تولید مثل، کوتاهی دوره زندگی، رژیم غذایی چندین خواری همراه با کاربرد مکرر کنه‌کش‌ها به منظور پایین نگه داشتن جمعیت زیر آستانه اقتصادی، توانایی این گونه را در گسترش مقاومت به کنه‌کش‌ها تسهیل نموده است. مقاومت به کنه‌کش‌ها نقش اساسی در شکست کنترل شیمیایی این آفت ایفا می‌کند. در این پژوهش، حساسیت کنه تارتن دو لکه‌ای به کلرپایرفوس و پروپارژیت در دو جمعیت جمع آوری شده از کرج و محلات مورد بررسی قرار گرفت. زیست‌سنجی به روش غوطه‌وری دیسک‌های برگی در محلول سمی با استفاده از ماده فرموله شده کلرپایریفوس (EC 40.8%) و پروپارژیت (EC 57%) (شرکت گیاه)انجام شد. آزمون در 5 تکرار، و در هر تکرار از 120 کنه ماده هم‌سن درون پتری‌دیش‌های 9 سانتی‌متری استفاده شد. نتایج زیست‌سنجی حاکی از وجود تفاوت معنی‌دار در میزان LC50 دو جمعیت در سطح اطمینان 95 درصد بود و نرخ مقاومت جمعیت محلات به کلرپایریفوس و پروپارژیت به ترتیب 76/5 و 70/45 برابر بیشتر از جمعیت کرج برآورد شد. مطالعات سینرژیستی به منظور تعیین اثر هر یک از آنزیم‌های استراز، گلوتاتیون اس-ترانسفراز و مونو اکسیژنازها به ترتیب با استفاده از سینرژیست‌های تری فنیل فسفات (TPP)، دی اتیل مالئات (DEM) و پایپرونایل بوتوکساید (PBO) به روش لوله آزمایش انجام گرفت. نتایج مطالعات سینرژیستی تفاوت معنی‌دار در میزان LC50 محاسبه شده در هنگام کاربرد هر یک از سینرژیست‌ها را نشان داد. نرخ سینرژیستی TPP، DEM و PBO برای پروپارژیت در جمعیت کرج به ترتیب 14/1، 37/1 و 18/1و در جمعیت محلات به ترتیب 12/1، 57/1 و 16/2 و این نرخ برای کلرپایریفوس در جمعیت کرج به ترتیب 63/1 49/1 و 33/1 و در جمعیت محلات به ترتیب 51/86،2/1 و 47/1 محاسبه شد. نتایج آزمون‌های بیوشیمیایی نشان داد که سطح فعالیت هر سه آنزیم مذکور به همراه استیل کولین استراز در جمعیت محلات بالاتر از جمعیت کرج است به طوریکه نسبت فعالیت آنزیم‌های کربوکسیل استراز، گلوتاتوین اس-ترانسفراز، مونواکسیؤناز و استیل کولین استراز در جمعیت محلات به جمعیت کرج به ترتیب 91/1، 4/1، 49/1 و 19/1 برآورد شد. سنجش فعالیت آنزیم استراز در ژل الکتروفورزNative-PAGE حاکی از وجود دو باند آنزیمی در جمعیت محلات و یک باند آنزیمی در جمعیت کرج بود که دلیلی بر فعالیت بیشتر آنزیم کربوکسیل استراز در جمعیت محلات نسبت به جمعیت کرج است. با توجه به نتایج به دست آمده از این مطالعه نتیجه‌گیری می‌شود که هر سه سیستم آنزیمی استراز، گلوتاتیون اس-ترانسفراز و مونو اکسیژناز در مقاومت جمعیت محلات به کلرپایریفوس و پروپارژیت دخیل هستند و با توجه به نتایج به دست آمده از این مطالعه،می‌توان چنین نتیجه گیری کرد که مکانیسم سم‌زدایی متابولیکی نقش مهمی را در مقاومت مشاهده شده داشته است.

مکانیسم‌های مقاومت؛ سم‌زدایی متابولیکی؛ سینرژیست