عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

محمد صالحی

لیموترش(Mexican lime, Citrus aurantifolia ) یکی از محصولات مهم و اقتصادی در جنوب ایران می باشد. بیماری جاروک لیموترش ناشی از یک فیتوپلاسما با نام Candidatus Phytoplasma aurantifolia یکی از بیماری های مهم و کشنده در کشور های سلطان نشین عمان ، امارات متحده عربی واستان های سیستان- بلوچستان، هرمزگان، کر مان و فارس در ایران می باشد. در ایران علاوه بر لیموترش عامل بیماری در بکرایی، گریپ فروت و ندرتا پرتقال و نارنگی نیز گزارش شده است. عامل بیماری از طریق پیوند به چندین گونه مرکبات و بوسیله سس به چند گیاه علفی انتقال داده شده است. در ایران بر اساس علائم بیماری و آنالیز های مولکولی فقط گیاهان تاجریزی (Solanum nigrum) و پروانش(Catharanthus roseou) به عنوان میزبان های علفی فیتوپلاسمای عامل جاروک لیموترش گزارش شده اند. ناقل طبیعی فیتوپلاسمای عامل بیماری جاروک لیموترش زنجرک Hishimonus phycitis می باشد. این زنجرک تنها روی مرکبات تکثیر می شود و برای تکثیر جاروک ها در درختان آلوده را ترجیح می دهد و به همین دلیل در باغ های آلوده در مقایسه با باغ های سالم جمعیت آن بسیار افزایش می یابد. بیماری جاروک لیموترش در گیاه میزبان سراسری می شود و درمان ندارد. به دلیل مشخص شدن ناقل و بیولوژی آن، دامنه میزبانی محدود عامل بیماری و ناقل آن، دسترسی به روش های تشخیص حساس و سریع و تجربیات گذشته، با روش های مبتنی بر پیشگیری امکان کنترل این بیماری وجود دارد. بر اساس وضعیت بیماری در مناطق مختلف، در ایران سه استراتژی برای کنترل بیماری جاروک در نظر گرفته شده است. در مناطق سالم هدف پیشگیری از ورود بیماری از طریق تهیه نهال در نهالستان های محلی، یا از مناطق سالم دیگر، استفاده از پایه های مقاوم و پایش باغ های مرکبات و ردیابی بیماری حد اقل دو بار در سال در فصل های تابستان و پاییز می باشد. در مناطقی که بیماری به تازگی وارد شده استراتژی کنترل بیماری مبنی بر پایش وسیع و مداوم باغ های مرکبات و ردیابی بیماری، امحاء کامل درختان آلوده و جلوگیری از انتقال طبیعی بیماری از طریق کنترل ناقل با حشره کش مناسب می باشد. استراتژی کنترل بیماری در مناطقی که بیماری گسترش یافته عبارت است از: از بین بردن همزمان کانون های آلوده (باغ هایی با آلودگی بیشتر از 50% و غیر اقتصادی) که منبع عامل بیماری و ناقل آلوده می باشند؛ پایش مداوم و ردیابی بیماری در باغ های جوان و تازه احداث شده، مبارزه با ناقل و امحاء درختان آلوده؛ حذف جاروک ها و سمپاشی علیه ناقل در باغ های آلوده ای که میزان آلودگی کمتر از 50 درصد است و از نظر باغدار نگهداری آن ها مقرون به صرفه است.

فیتوپلاسما؛ جاروک؛ لیموترش؛ کنترل