عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

ماریه شوروئی؛ عبدالهادی حسین زاده؛ رضا معالی امیری؛ حسین اللهیاری

کنه تارتن دو لکه‌ای Tetranychus urticae Koch، یکی از مهمترین آفات کشاورزی با نرخ تولید مثل بالا به ویژه در اقلیم‌های گرم و خشک است. این آفت به طیف وسیعی از گیاهان میزبان از جمله لوبیای معمولی (Phaseolus vulgari) حمله می‌کند و خسارت آن به کاهش عملکرد اقتصادی منجر می‌شود. هدف از این مطالعه، ارزیابی مقاومت آنتی‌زنوز و/یا آنتی‌بیوز 40 ژنوتیپ‌ مختلف لوبیا نسبت به کنه تارتن دو نقطه‌ای بود. نتایج بدست آمده حاکی از وجود تنوع ژنتیکی معنی‌دار بر مبنای ترجیح تغذیه میزبانی آفت و باروری آن بود و ژنوتیپ‌-های مقاوم آنتی‌زنوز ((72/0±2)31، (66/1±67/2)13 و (04/1±57/2)232) و آنتی‌بیوز ((7/0±52/12)241، (3/1±87/13)56، (4/1±02/16)63 و (3/1±15/16)238) و حساس آنتی‌زنوز ((65/1±6/6)241، (6/1±3/6)179، (89/0±3/6)14 و (23/1±97/5)56) و آنتی‌بیوز ((9/1±84/34)236، (5/2±35/34)182، (04/1±24/32)232 و (99/1±96/32)157) شناسایی شدند (سطح معنی‌داری 0.01%). بدلیل مشاهده همبستگی منفی (35/0- r= سطح‌معنی‌داری 05/0%) بین دو مکانیسم مقاومت، سه ژنوتیپ‌ مقاوم (238، 63 و 56) و دو ژنوتیپ حساس (236 و 182) حاصل از آزمون آنتی‌بیوز به همراه یک رقم زراعی مقاوم (ناز) و یک رقم حساس (اختر قرمز) حاصل از آزمایشات پیشین جهت ادامه آزمایشات و به منظور سنجش مکانیسم مقاومت آن‌ها مورد بررسی بیشتر قرار گرفتند. ژنوتیپ‌‌ها و رقم‌های زراعی منتخب در شرایط آزمایشگاهی و در دمای 1±25 درجه سانتی‌گراد، رطوبت نسبی 5±60 درصد و دوره نوری 16 ساعت روشنایی به منظور ارزیابی جدول زندگی سنی-مرحله رشدی دوجنسی مورد استفاده قرار گرفتند. طولانی‌ترین مرحله نمو پیش از بلوغ روی ژنوتیپ‌ 238 (87/10) و کوتاه‌ترین مرحله نموی روی رقم ناز (56/9) مشاهده شد. طولانی‌ترین و کوتاه‌ترین مرحله زنده‌مانی برای افراد نر و ماده به ترتیب روی ژنوتیپ‌‌های 236 (47/17 روز) و 56 (7/14 روز) مشاهده شد. کنه‌های رها شده روی ژنوتیپ‌های 236 و 238 بالاترین نرخ باروری (9.65) و کنه‌های رها شده روی ژنوتیپ‌ 182 کمترین مقدار (23/31) را داشتند. بر اساس جدول زندگی سنی-مرحله رشدی دوجنسی، مقدار نرخ خالص تولید مثل (R0) از 94/17 روی ژنوتیپ‌ 56 تا 13/37 نتاج فرد روی ژنوتیپ‌236 متغیر بود. کمترین مقدار نرخ ذاتی افزایش جمعیت (rm) و نرخ متناهی افزایش جمعیت (λ) روی رقم ناز (178/0 و 2/1 روز1- به ترتیب) و بیشترین مقدار آن روی ژنوتیپ‌ 236 (219/0 و 24/1 روز1- به ترتیب) مشاهده شد. متوسط مدت زمان یک نسل (T) روی ژنوتیپ‌ و رقم‌های زراعی از 14/15 تا 84/17 روز متغییر بود. نتایج نشان داد که بین ژنوتیپ‌‌ها و رقم‌های زراعی P. vulgari مورد آزمایش، رقم اختر قرمز و 236 حساس‌ترین و رقم ناز و ژنوتیپ‌‌های 238، 182، 63 و 56 مقاوم‌ترین تیمارها نسبت به T. urticae بودند.

ژنوتیپ‌‌های لوبیا؛ آنتی‌زنوز؛ آنتی‌بیوز؛ مقاومت؛ جدول زندگی