عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

مینا نوری گندوک؛ یوبرت قوستا

دانشیار دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه

فضاهای داخلی گیاهان توسط میکروب‌های منحصر بفردی کلنیزه می‌شوند که تعدادی از آن‌ها به نام قارچ‌های اندوفیت خوانده شده‌اند. قارچ‌های اندوفیت قارچ‌هایی هستند که تمام یا بخشی از دوره زندگی‌شان را در داخل یا بین سلول‌های بافت‌های سالم گیاهان میزبان سپری می‌کنند و معمولاً هیچ‌گونه علائم آشکاری از بیماری ایجاد نمی‌کنند. آن‌ها از اجزاء مهم میکرواکوسیستم‌های گیاهان هستند. این قارچ‌ها یک جزء مهمی از تنوع میکروبی را تشکیل می‌دهند و به دلیل پراکنش وسیع جغرافیایی، تنوع زیستی زیاد و تولید بسیاری از ترکیبات زیست‌فعال مفید با خواص ضد میکروبی، حشره‌کشی، سمیت سلولی و ضد سرطان مورد مطالعه وسیعی قرار گرفته‌اند. در این مطالعه، تنوع زیستی قارچ‌های اندوفیت از گیاهان دارویی بادرشبو، پونه و نعنافلفلی در شهرستان ارومیه بررسی شده است. گیاهان سالم و بدون هیچگونه نشانه بیماری طی فصل رشدی سال 1394، از مزارع مختلف در سطح شهرستان ارومیه جمع‌‌آوری شدند. عمل جداسازی قارچ‌های اندوفیت با استفاده از روش ضدعفونی چند مرحله‌ای به ترتیب در اتانول 75 % به مدت 2 دقیقه، هیپوکلریت‌ سدیم 2 % به مدت 3 دقیقه و مجدداً در اتانول 75 % به مدت 30 ثانیه انجام گرفت. قطعات کوچکی از نمونه‌های ضد‌عفونی شده در تشتک‌های پتری حاوی محیط کشت سیب‌زمینی-دکستروز-آگار کشت و در انکوباتور با دمای 25 درجه سلسیوس به مدت چهار هفته نگهداری شدند. قارچ‌های رشد کرده از حاشیه بافت‌ها به تشتک‌های جدید حاوی محیط کشت آب-‌آگار دو درصد منتقل شدند و عمل خالص‌سازی جدایه‌ها به روش‌های برداشتن نوک ریسه یا تک هاگ کردن انجام گرفت. در مجموع 214 جدایه از بخش‌های مختلف این گیاهان بدست آمد. عمل شناسایی جدایه‌ها بر اساس مشخصات ریخت شناختی آن‌ها و با استفاده از کلیدهای معتبر شناسایی قارچ‌ها انجام گرفت. تعداد 10 گونه متعلق به 9 جنس قارچی شناسایی شدند. آرایه‌های شناسایی شده به ترتیب حروف الفبا شامل Boeremia exigua ،Chaetomium madrasense ،Clonostachys rosea ،Myrothecium roridum ،Periconia sp. ،Pyrenochaeta sp. ،Pyrenophora semeniperda ،Talaromyces sp. و Thielaviopsis basicola از گیاه بادرشبو (Dracocephalum moldavica L.)، گونه‌هایClonostachys rosea ،Myrothecium roridum ،Myrothecium verrucaria و Periconia sp. از گیاه پونه (Mentha pulegium L.) و گونه Clonostachys rosea از گیاه نعنافلفلی (Mentha piperita L.) می‌باشند. از بین آن‌ها، گونه‌ Pyrenophora semeniperda برای اولین بار به عنوان گونه‌ جدید قارچی در ایران گزارش می‌شود. بیشترین فراوانی در میان گونه‌های شناسایی شده به گونه Clonastachys rosea و کمترین فراوانی نیز به آرایه‌‌های Myrothecium verrucaria ،Periconia sp. ، Pyrenophora semeniperda و Thielaviopsis basicola تعلق داشت. بر اساس منابع موجود، تمامی گونه‌های شناسایی شده برای اولین بار از ایران به عنوان قارچ‌های اندوفیت از گیاهان بادرشبو، پونه و نعنافلفلی گزارش می‌شوند.

شناسایی؛ تنوع‌زیستی؛ ریخت‌شناسی؛ درون‌همزیستی