عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

مرضیه عطاریان فر؛ خلیل طالبی؛ وحید حسینی نوه

امروزه ابداع و بکارگیری روش‌های کنترل غیرشیمیایی آفات کشاورزی از جمله موارد مهم کاربردی در برنامه های مدیریتی آفات در جهان است از این موارد می‌توان به اسانس‌های با خاصیت حشره‌کشی و با منشأ گیاهی اشاره نمود. کاربرد اسانس‌های گیاهی برای مبارزه با آفات انباری توجه زیادی را به خود جلب کرده است. شپشه آرد (Coleoptera: Tenebrionidae)Duval Tribolium confusum یکی از آفات مهم محصولات انباری است که از مواد نشاسته‌ای مانند آرد، سبوس، بلغور و دانه های غلات تغذیه می کند. در این پژوهش اثرات کشندگی اسانس های مستخرج توسط دستگاه کلونجر از پوست تازه میوه نارنج (Rutaceae)Citrus aurantium L. نارس و رسیده روی سه جمعیت از حشرات کامل شپشه آرد با سابقه سمپاشی متفاوت که از کارخانه آرد واحد تهران، موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور و آزمایشگاه سم شناسی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران جمع آوری شده بود به روش تماسی مورد ارزیابی قرار گرفت. برای انجام آزمایش‌های زیست سنجی از روش موضعی با استفاده از دستگاه میکرواپلیکاتور استفاده شد. یک میکرو‌لیتر از غلظت های مختلف اسانس محلول در استون (110، 160 220، 290، 390 میکرولیتر بر میلی‌لیتر) بر سطح شکمی قفسه سینه هر شپشه بالغ قرار داده شد که پس از گذشت 24 ساعت میزان تلفات شمارش شد. آزمایش‌ها در 5 تکرار و هر تکرار شامل 20 حشره کامل یک روزه در شرایط دمایی 1±27 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 5±65 درصد و در تاریکی کامل انجام گرفت. مقادیر LD50 اسانس پوست میوه نارنج نارس برای سه جمعیت نامبرده به ترتیب 198/0، 157/0 و 155/0 میلی‌گرم بر حشره و برای اسانس پوست میوه نارنج رسیده به ترتیب 212/0، 18/0 و 173/0 میلی گرم بر حشره به دست آمد. آزمون نسبت سمیت‌ها درحدود اطمینان 95 درصد نشان داد سمیت تماسی اسانس نارنج نارس اختلاف معنی داری با اسانس نارنج رسیده ندارد. همچنین از نتایج نسبت سمیت‌های دو ترکیب اسانس پوست نارنج نارس و رسیده بین جمعیت ها درحدود اطمینان 95 درصد استنباط شد که بین جمعیت‌ها اختلاف معنی داری وجود ندارد. بر اساس نتایج حاصل از کروماتوگرافی گازی متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/MS)، تعداد 16 ترکیب در اسانس پوست میوه نارنج نارس و 25 ترکیب در اسانس رسیده شناسایی شد که لیمونن، لینالول، کارون، میرسین، کارواکرول، تیمول و ترپینول بیشترین درصد ترکیبات اسانس نارنج نارس را به خود اختصاص داد. ازجمله ترکیبات اصلی اسانس نارنج رسیده می‌توان به لیمونن، لینالول، میرسین وکارواکرول اشاره کرد. مطالعه حاضر ثابت کرد که اسانس پوست میوه نارنج نارس و رسیده اثرات سمی روی شپشه آرد دارد بنابراین با توجه به عملکرد بالا، اسانس این گیاه میتواند بعد از آزمایشات تکمیلی به عنوان ماده حفاظت کننده از غلات انباری در برنامه‌های کنترل تلفیقی مورد توجه قرار گیرد.

نارنج نارس؛ نارنج رسیده؛ کروماتوگرافی گازی