عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

ابوالفضل نرمانی؛ مهدی ارزنلو؛ اسداله بابای اهری؛ حسین هاتف؛ سعید قاسمی اسفهلان

گونه‌های خانواده کاکتوس (Cactaceae) نقش مهمی را در اکوسیستم‌های بیابانی دارا می‌باشند و به‌عنوان منبع آب و غذا برای حیوانات بیابان مطرح می‌باشند. گونه‌های کاکتوس همچنین به‌عنوان گیاهان زینتی در خانه‌ها و باغ‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. به دلیل بافت گوشتی و آبدار، گیاهان این خانواده در برابر طیف وسیعی از بیمارگرهای قارچی حساس می‌باشند. جنس Fusarium تعداد قابل توجهی از قارچ‌های بیماری‌زای گیاهی را در خود جای داده است. اعضای این جنس می‌توانند مستقیما در گیاهان، انسان‌ها و حیوانات اهلی ایجاد بیماری کنند. علاوه بر این گونه‌های Fusarium طیف وسیعی از متابولیت‌های ثانویه را تولید می‌نمایند که در بیماری‌های گیاهی، سرطان و دیگر اختلالات رشدی در انسان‌ها و حیوانات اهلی دخیل می‌باشند. در سال 1394 نمونه‌هایی از کاکتوس‌ انگشتی(chamaecereus Echinopsis) که دارای علایم پوسیدگی نرم بودند از گلخانه‌‌های اطراف تبریز جمع‌آوری و به آزمایشگاه منتقل شدند. قطعات بافت‌های آلوده بعد از ضدعفونی سطحی در هیپوکلریت سدیم نیم درصد به مدت یک دقیقه و سه بار شست شو با اب مقطر استریل و آبگیری روی کاغذ صافی استریل، در محیط کشت سیب زمینی دکستروز آگار-اسیدی کشت داده شدند. خالص‌سازی جدایه‌های به دست آمده به روش تک اسپور صورت پذیرفت. جهت ارزیابی بیماری‌زایی جدایه‌های به دست آمده، آزمون بیماری‌زایی با سه تکرار انجام پذیرفت. بدین صورت که با استفاده از سوزن ظریف استریل توده کوچکی از میسیلیوم و اسپور قارچ از سطح کلنی قارچ برداشته شد و بر روی ساقه گیاهان کاکتوس دوساله که به طول ده سانتی‌متر بودند با ایجاد زخم کوچک (در حد نوک سوزن) مایه زنی شدند. نمونه‌های شاهد با استفاده از محیط کشت استریل، مشابه روش تلقیح جدایه‌های قارچی مایه زنی شدند. براساس ویژگی‌های ریخت شناختی جدایه‌های به دست آمده روی محیط کشتSNA و مقایسه آن با کلیدهای معتبر گونه مورد نظر Fusarium proliferatum شناسایی گردید. همچنین بررسی نتایج حاصل از توالی‌یابی ژن بتاتوبولین هویت گونه مورد نظر را تایید کرد. این گونه با ویژگی‌هایی از قبیل وجود میسلیوم هوایی فراوان، تولید رنگدانه‌هایی به رنگ بنفش در آگار، تولید ماکروکنیدی‌ باریک، خمیده تا نسبتا راست، معمولا 5-3 بندی با سلول پایه کمتر توسعه یافته و سلول انتهایی خمیده و تولید میکروکنیدی‌های چماقی شکل به صورت زنجیری و گاهی در سر‌های کاذب روی منوفیالید‌ها و پلی فیالید‌ها شناخته می‌شود. نتایج آزمون بیماری‌زایی نشان داد که گیاهان مایه زنی شده در طول 10 روز به طور کامل دچار پوسیدگی نرم شدند، در حالی‌که در نمونه‌های شاهد هیچ گونه علایم بیماری مشاهده نشد. با کشت دادن مجدد کاکتوس‌های دارای علایم عامل بیماری مجددا از بافت‌های دارای علایم بیماری جداسازی گردید. جدایه‌های به دست آمده در تحقیق حاضر در کلکسیون کشت‌های زنده دانشگاه تبریز (CCTU) نگهداری می‌شوند. تحقیق حاضر اولین گزارش از ایجاد پوسیدگی نرم توسط F. proliferatum روی گونه E. chamaecereus در دنیا می‌باشد.

کاکتوس؛ قارچ؛ بیمارگر؛ بیماری‌زایی؛ ماکروکنیدی