عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

افروز فرهاد؛ علی اصغر طالبی؛ یعقوب فتحی‌پور؛ حمیدرضا حاجی‌قنبر

دانشگاه تربیت مدرس

خانواده Chrysididae (Hymenoptera: chrysidoidea) متعلق به بال غشائیان گروه Aculeata هستند . نیش در آنها بسیار تحلیل رفته و تنها 2، 4 و (ندرتا 5) بند خارجی در شکم این حشرات قابل مشاهده باشد. هرچند اطلاعات کاملی در مورد بیولوژی این خانواده وجود ندارد، اما حشرات کامل از گرده و شهد گیاهان تغذیه کرده و پارازیت و کلپتوپارازیت سایر بال غشائیان، چوبک مانندها و بالپولکداران می باشند. افراد این خانواده به دلیل رنگ‌آمیزی متالیک بدن و رفتار کلپتوپارازیتی به ترتیب زنبورهای طلا (Gold wasps) و زنبورهای فاخته (cuckoo wasps) نامیده می‌شوند. زنبورهای فاخته شامل 2509 گونه توصیف شده و 87 جنس بوده و با وجود گسترش جهانی، دارای بیشترین تنوع در منطقه پالئارکتیک هستند. به منظور بررسی فون زنبور های این خانواده در ایران، طی سال های 92-88 از اکوسیستم های متفاوت استان های شمالی (گیلان، مازندران، البرز و قزوین) و جنوبی (هرمزگان و فارس) کشور با استفاده از تله مالیز و تور حشره گیری نمونه برداری انجام شد. نمونه ها با استفاده از کلیدهای معتبر شناسایی و مورد تائید Paolo Rosa (برنارجیو، ایتالیا) قرار گرفتند. بر اساس نتایج حاصل از این تحقیق 13 گونه متعلق به 4 جنس از زیرخانواده Chrysidinae و قبیله Elampini شناسایی شد که گونه Omalus aeneus (Fabricius, 1787) برای اولین بار از ایران گزارش می شود. این گونه از چمستان در استان مازندران (1 مرداد 1389، 1نر و 20 مرداد 1390، 3 ماده،) جمع آوری شد. طبق اطلاعات موجود این گونه پراکندگی وسیعی در ناحیه هولارکتیک دارد. زیستگاه مناسب O. aeneus حواشی جنگل و مناطق شنی است. زنبورهای خانواده Crabronidae (Hymenoptera: Apoidea) به عنوان میزبان این گونه معرفی شده اند. مهمترین ویژگی های مورفولوژیک افتراقی گونه O. aeneus عبارت است از: وجود نقاط عمیق و متراکم روی پیشانی، پرونوتوم و مزونوتوم صاف یا دارای نقاط بسیار ریز و پراکنده، موهای کوتاه روی بدن و شکاف کم عمق انتهای ترگوم سوم شکم اشاره کرد. حشرات ماده به رنگ های آبی، بنفش و یا سبز دیده می شوند، در حالی که حشرات نر در سطح پشتی سیاه رنگ و در کناره بدن دارای انعکاس سبز و یا آبی هستند. نمونه ها در موزه حشره شناسی، گروه حشره شناسی دانشگاه تربیت مدرس نگهداری می شوند.
Chrysellampus medanae (Du Buysson, 1890)
Chrysellampus tatianae Semenov, 1967
Omalus aeneus (Fabricius, 1787) *
Omalus biaccinctus (du Buysson, 1892)
Omalus imbecillus (Mocsáry, 1889)
Omalus margianus (Semenov, 1932)
Philoctetes bogdanovii Radoszkowski, 1877
Philoctetes deflexus (Abeille de Perrin, 1878)
Philoctetes horvathi (Mocsáry, 1889)
Philoctetes punctulatus (Dahlbom, 1854)
Philoctetes sareptanus (Mocsáry, 1889)
Philoctetes tarnanii (Semenov, 1932)
Pseudomalus turkestanicus (Mocsáry, 1889)

زنبورهای فاخته؛ قبیله Elampini؛ صفات افتراقی