عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

امین شجاعی

استفاده از ترکیباتی نظیر اسانس‌ها و عصاره‌های گیاهی که نسبت به سموم شیمیایی برای موجودات غیر هدف و محیط‌زیست نیز کم خطر هستند رو به افزایش است. دو گونه‌ی Ephestia cautella و Sitotroga cerealella متعلق به راسته‌ی بالپولکداران و از جمله آفات مهم روی محصولات انباری بوده که سالانه خسارت زیادی وارد می آورند. گیاه خوشاریزه با نام علمی Echinophora cinerea از جمله گیاهان خودرو در مراتع بوده که در مطالعات پیشین، فقط خاصیت آنتی بیوتیکی آن به ثبت رسیده است. در این مطالعه ابتدا قسمت‌های هوایی این گیاه از مراتع شهرکرد جمع آوری شده و در آزمایشگاه در شرایط تاریکی خشک گردید. برای تهیه اسانس از دستگاه کلونجر استفاده شد. کلیه‌ی حشرات مورد استفاده در این مطالعه، در آزمایشگاه و با رژیم غذایی حاوی آرد گندم. و مخمر پرورش داده شده که، تعداد حشرات مورد استفاده در آزمون زیست‌سنجی برای هر گونه ، 480 عدد حشره بالغ هم‌سن بود. کلیه‌ی آزمون‌های زیست‌سنجی با استفاده از ظروف پلاستیکی با حجم 125 میلی‌لیتر انجام گرفت به طوری که، اسانس در 5 غلظت مختلف روی کاغذ صافی تعبیه شده درون درب ظروف قرار داده شد. سمیت تنفسی اسانس روی حشرات بالغ هر دو گونه آفت پس از گذشت 24 ساعت تعیین گردید. آزمون‌های زیست‌سنجی در شرایط آزمایشگاهی ثابت ( oC2± 25، رطوبت نسبی60 درصد و دوره‌ی نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی) و کلیه‌ی تست‌ها با 4 تکرار انجام شد. پس از آن، سطح فعالیت آنزیمهای سمزدا (استراز، گلوتاتیون اس ترانسفراز و مونواکسیژناز) در هر دو گونه اندازه‌گیری شده و ارتباط بین میزان سطح فعالیت آنزیم‌ها با حساسیت هر گونه در مقابل اسانس بررسی شد. نتایج حاصل از آزمون زیست‌سنجی نشان داد که غلظت‌های کشنده 50 درصد برای دو گونه‌ی E. cautella و S. cerealella به ترتیب 3/9 و 04/6 و غلظت کشنده 90 درصد به میزان 07/20 و 35/9 میکرو لیتر اسانس بر لیتر هوا بود. همچنین، اندازه‌گیری فعالیت آنزیم‌های سم‌زدا در حشرات تیمار شده با غلظت LC50 اسانس پس از 24 ساعت، نشان داد که فعالیت آنزیم گلوتاتیون اس ترانسفراز در گونه‌ی E. cautella به میزان معنی‌داری از گونه‌ی S. cerealella بیشتر بوده است، اگر چه آنزیم استراز با سوبسترای یک نفتیل استات و دو نفتیل استات در گونه‌ی S. cerealella به میزان معنی‌داری بیشتر از گونه‌ی دیگر بود. در سطح فعالیت آنزیم مونواکسیژناز نیز تفاوت معنی‌داری در دو گونه مشاهده نشد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که احتمالا بالاتر بودن سطح فعالیت آنزیم گلوتاتیون اس ترانسفراز موجب تحمل بیشتر گونه‌یE. cautella در برابر این اسانس شده است.

آفات انباری؛ اسانس؛ آنزیم سم زدا؛ زیست سنجی