عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

زهرا گرجی؛ محسن مهرپرور

استفاده از کود‌های شیمیایی اثرات قابل توجهی بر اکوسیستم‌های کشاورزی می‌گذارد. نه تنها گیاهان بلکه سطوح تغذیه‌ای بالاتر نیز تحت تاثیر این کود‌ها قرار می‌گیرند. هدف از این مطالعه بررسی تاثیر غیرمستقیم کود اوره روی سطح سوم غذایی در یک سازگان شامل گیاه گلرنگ Carthamus tinctorius، شته گلرنگ Uroleucon carthami و زنبور پارازیتوئید Praon yomenae بود. بدین منظور آزمایشی با استفاده از رقم محلی اصفهان گلرنگ در قالب طرح بلوک کامل تصادفی شامل دو تیمار با مقادیر صفر و 100 کیلوگرم در هکتار کود اوره در 10 بلوک و سه تکرار در هر بلوک تحت شرایط گلخانه‌ای با دمای 24 و 20 درجه سلسیوس به ترتیب در روز و شب و رطوبت نسبی 50 تا 60 درصد و دوره نوری هشت ساعت تاریکی و 16 ساعت روشنایی انجام شد. کود اوره در دو نوبت چهار و هشت برگی به گیاهان داده شد. بعد از گذشت 30 روز از زمان کاشت تعداد 20 عدد شته ماده بی‌بال روی هر تیمار قرار داده شد. این شته‌ها سه هفته قبل از شروع آزمایش روی دو تیمار‌ ذکر شده پرورش داده شده بودند. بعد از گذشت 48 ساعت شته‌های بالغ از روی گیاهان آزمایش حذف و 50 عدد پوره روی هر گیاه باقی گذاشته شد. سپس گیاهان در داخل قفسی با توری‌هایی با بافت ریز قرار داده شدند و تعداد یک جفت زنبور نر و ماده جفت گیری کرده نیز در داخل قفس رها سازی شدند. بعد از گذشت 24 ساعت زنبور‌ها حذف و گیاهان از داخل قفس بیرون آورده شده و روی آنها طلق‌هایی استوانه‌ای که انتهای آنها با توری ظریفی پوشیده شده بود گذاشته شد. تاریخ تشکیل هر مومیایی و خروج هر یک از زنبور‌ها از مومیایی‌ها ثبت گردید. پارامتر‌های میانگین تعداد مومیایی، زمان تخم تا تشکیل مومیایی، زمان تخم تا خروج زنبور، تعداد بالغین ظهور یافته، نسبت جنسی، درصد پارازیتیسم و ساق پای عقب اندازه‌گیری شدند. نتایج نشان دادند که کود اوره اختلاف معنی‌داری را در پارامتر‌های مورد بررسی ایجاد نکرده است و فقط تاثیر آن روی طول ساق پای عقب زنبور بوده بطوریکه استفاده از کود اوره موجب افزایش این پارامتر شده است (021/0=P 313,1 =df 367/5=F). طول ساق پای عقب شاخصی است که رابطه مستقیمی با وضعیت تغذیه‌ای میزبان، سایز بدن و میزان تولید‌مثل زنبور دارد. اگر شته در شرایط تغذیه‌ای مساعد رشد نموده باشد اندازه بزرگتری خواهد داشت که در نتیجه زنبور پارازیتوئید خارج شده از آن نیز بزرگتر خواهد بود. این گونه پارازیتوئید‌ها ممکن است به خاطر افزایش اندازه بدنشان توانایی بلقوه بیشتری در تولید مثل داشته که این در نهایت منجر به افزایش میزان کنترل جمعیت میزبان خود می‌شود. این چنین می توان نتیجه گرفت که کود اوره هر چند باعث تقویت رشد گیاه گلرنگ می شود اما تاثیری از نظر موفقیت پارازیتیسم نداشته است.

گیاه؛ گلرنگ؛ شته