شناسایی برخی قارچ های اندوفیت درختان انار (Punica granatum) در ایران

عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

محمدرضا طرهانی

اندوفیت‌ها میکروارگانیسم‌هایی هستند که درون بافت گیاهی بدون اینکه علائم بیماری قابل مشاهده‌ای را نشان دهند، زندگی می‌کنند. تشخیص و تمایز قارچ‌های بیمارگر گیاهی و همزیست از هم واضح نیست و تعامل بین قارچ و گیاه میزبان اغلب متغیر است. این فرضیه وجود دارد که تعامل بی‌اثری بین قارچ اندوفیت و گیاه وجود دارد. فاکتور‌های مختلفی در برهم کنش‌های بین اندوفیت‌ها با میزبان‌هایشان دخیل می‌باشند، که از آن جمله می‌توان به میزان توسعه‌ی کلنیزاسیون، محرک‌‌های تنش‌زای زنده و غیر‌زنده و حمایت مواد غذایی اشاره کرد. متابولیت‌های ثانویه‌ی مختلفی با خواص مختلف دارویی (بویژه خواص ضد سرطانی)، خواص بازدارندگی از گیاه‌خوار‌ها، حشرات، عوامل بیماری‌زای گیاهی و نماتد‌‌ها و محرک‌‌های رشد گیاهی توسط اندوفیت‌‌ها تولید می‌شوند. درخت انار بومی ایران و مناطق مجاور آن است. کلمه انگلیسی Pomegranate از زبان یونانی مشتق شده که به معنی سیب با هسته‌های زیاد می‌باشد. به منظور شناسایی برخی قارچ‌های اندوفیت درختان انار، نمونه‌برداری از 160 نمونه گیاهی در طی فصول پاییز و زمستان سال 1394 و بهار سال 95، از شاخه‌ها و برگ‌های سالم درختان انار واقع در استان‌های البرز، لرستان، خراسان رضوی، خراسان جنوبی، خوزستان، کرمانشاه، مازندران و گلستان انجام گرفت. پس از انتقال نمونه‌های گیاهی به آزمایشگاه، ابتدا نمونه‌های گیاهی به مدت 10 دقیقه زیر جریان آب شیر شستشو داده شدند. سپس نمونه‌های گیاهی به قطعاتی بریده شدند و به منظور ضد‌عفونی سطحی، قطعات حاصل به مدت یک دقیقه در اتانول 70 درصد و به دنبال آن به مدت یک دقیقه در محلول هیپوکلریت سدیم 5/0 درصد و دوباره به مدت 30 ثانیه در اتانول 70 درصد قرار داده شدند. قطعات گیاهی در نهایت با آب مقطر استریل شستشو داده شدند. سپس قطعات گیاهی به روی محیط کشت آب- آگار دو درصد منتقل شدند و به مدت هفت الی 14 روز درون انکوباتور با دمای 25 درجه سلسیوس و شرایط تاریکی مداوم نگهداری شدند. خالص سازی جدایه‌های بدست آمده به روش نوک هیف صورت گرفت. شناسایی جدایه‌های قارچی بر اساس خصوصیات مورفولوژیکی و با استفاده از توصیفات معتبر انجام گرفت. بر این اساس، آرایه‌های قارچی مختلفی شامل Acremonium sclerotigenum، Alternaria spp.، Aureobasidium melanogenum، Aureobasidium pullulans، Chaetomium spp.، Coniothyrium spp.، Nigrospora sp.، Paraconiothyrium sp.، Sarocladium strictum، Trichoderma spp. و Trichothecium roseum به عنوان قارچ‌های اندوفیت از درختان انار در ایران شناسایی شدند. گونه Aureobasidium melanigenum برای فلور قارچی ایران جدید بوده و برای نخستین بار معرفی می گردد. همچنین تمامی گونه‌های شناسایی شده در این تحقیق برای نخستین بار به عنوان قارچ اندوفیت از درختان انار در دنیا گزارش می شوند.

آرایه؛ تاکسونومی؛ همزیستی؛ میسلیوم و تنوع زیستی