عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

روشنک قربانی؛ علی اصغر سراج؛ حسین اللهیاری؛ شهرام فرخی

بید گوجهفرنگی Tuta absoluta (Meyrick) (Lep.: Gelechiidae) یکی از آفات خطرناک مزارع و گلخانههای گوجه‌فرنگی است. زنبور پارازیتوئید Trichogramma evanescens Westwood از عوامل مهم کنترل کننده آفت بید گوجه فرنگی T. absoluta به ویژه در گلخانه‌ها است. به منظور بررسی اثر گیاه میزبان در برهمکنش میان این پارازیتوئید و بید گوجه‌فرنگی، طول دوره‌های نموی، پارامترهای تولیدمثل و جدول زندگی پارازیتوئید T. evanescens روی تخم‌های بید T. absoluta پرورش یافته روی سه رقم گوجه‌فرنگی (مبیل، ریوگرند و ارلی اوربانا- 703) در شرایط آزمایشگاهی (دمای 2±27 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 5 ±60 درصد و دوره نوری 16ساعت روشنایی، 8 ساعت تاریکی ) مورد بررسی قرار گرفت. تعداد تخم‌های بید استفاده شده در ابتدای آزمایش 100 عدد بود. داده‌ها بر اساس تئوری جدول زندگی سن- مرحله، دوجنسی تجزیه تحلیل شدند. نتایج نشان داد که میانگین دوره پیش از بلوغ پارازیتوئیدهای ماده روی هر سه رقم اختلاف معنی‌داری با یکدیگر داشتند. طولانی‌ترین طول دوره رشدی پیش از بلوغ پارازیتوئید ماده روی رقم ارلی اوربانا- 703 (71/0±48/7 روز) و کوتاه‌ترین آن روی رقم مبیل (13/0±17/6 روز) مشاهده شد. طول دوره پیش از تخم‌ریزی، طول دوره تخم‌ریزی و میانگین زادآوری نیز روی رقم‌ها اختلاف معنی‌داری را نشان دادند. بدین ترتیب که یک روند کاهشی در طول دوره تخم‌ریزی و میانگین زادآوری به‌ترتیب روی رقم‌های مبیل، ریوگرند و ارلی اوربانا- 703 مشاهده شد. میانگین تخم تولید شده توسط ماده از 14/2±4/74 تخم (رقم مبیل) ‌به 52/1±91/ 25تخم‌ (رقم ارلی اوربانا- 703 ) کاهش یافت. بیش‌ترین حداکثر تخم روزانه (28 تخم در روز)، اوج باروری ویژه سنی ماده (fxj)، باروری ویژه سنی کل جمعیت (mx‌)، زایش ویژه سنی (lxmx) و بیش‌ترین امید زندگی زنبور پارازیتوئید روی رقم مبیل مشاهده شد. پارامترهای رشد جمعیت زنبور پارازیتوئید شامل نرخ ذاتی رشد (r)، نرخ متناهی افزایش جمعیت (λ)، میانگین طول یک نسل (T)و نرخ خالص تولید مثلی(Ro) روی ارقام مختلف تفاوت معنی‌داری نشان دادند. نرخ ذاتی افزایش جمعیت(r) به ترتیب بر روی سه رقم مبیل، ریوگرند و ارلی اوربانا- 703 به میزان 0017/0±4545/0، 0016/0±4314/0 و 0025/0±2878/0 (روز-1) از یک روند کاهشی برخوردار بود. همچنین نرخ متناهی افزایش جمعیت (λ) روی ارقام مبیل، ریوگرند و ارلی اوربانا- 703 به ترتیب 0027/0±5754/1 ، 0025/0±5395/1 و 1994/0±3336/1 (روز-1) بود. میانگین طول یک نسل (T) نیز به ترتیب روی ارقام مبیل، ریوگرند و ارلی اوربانا- 703، 23/0±3/8، 26/0±4/8 و 17/0±23/9 (روز) محاسبه شد. نرخ خالص تولیدمثل (Ro) روی ارقام مبیل ریوگرند و ارلی اوربانا-703 به ترتیب 90/4±4/43، 34/4±52/37 و 48/2±25/14 (نتاج) بود. بنابراین عملکرد زنبور پارازیتوئید T. evanescens روی رقم مبیل بهتر از سایر ارقام بود.

کلمات کلیدی:؛ جدول زندگی؛ تولید مثل؛ آفت گوجه‌فرنگی؛ پارازیتوئید