عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

لیلا مطیعیان

چغندرقند Beta vulgaris L. از محصولات مهم صنعتی می‏باشد. نماتد سیست،Heterodera schachtii Schmidt 1871 از عوامل محدودکننده رشد این گیاه است. در این تحقیق، مقاومت و ویژگی‏های آناتومیکی ریشه 70 ژنوتیپ چغندرقند نسبت به این نماتد مورد بررسی قرار گرفت. ابتدا، ژنوتیپ‏ها بر اساس میزان مقاومت به نماتد سیستی، در طیف‏های مقاوم، نسبتاًمقاوم، متحمل، نسبتاًحساس و حساس قرار داده شدند. جهت بررسی آناتومیکی ژنوتیپ‌ها، تعداد 5 عدد ریشه‏ی یک ماهه از ژنوتیپ‏های شاهد انتخاب و پس از برش، در آب و الکل نگه‏داری، تا بافت استحکام لازم جهت مقطع‏گیری را حاصل نماید. سپس، چندین ریشه‏ی همسان انتخاب و در میان مغز آقطی مسطح شده قرار داده و توسط تیغ تیزی برش‏های عرضی نازک تهیه و نازک‏ترین و سالم‏ترین مقاطع، جهت انجام مراحل رنگ‏آمیزی مضاعف انتخاب گردید. برای رنگ آمیزی بافت‏های سلولزی از رنگ کارمن زاجی و بافت‏های چوبی از رنگ سبز متیل استفاده گردید. سپس، چندین مقطع مناسب بر روی لام جهت بررسی‌های آناتومیکی زیر میکروسکوپ نوری تنظیم گردید. در خصوص چغندرقند در منابع گزارشی مشاهده نشد. ولی در سایر گیاهان، مثل برنج در خصوص ضخامت اپیدرم توسط et al, 2010 Dan Deng، پیاز Niks and Rubiales, 2002، تعداد لایه پارانشیم Dehdari et al., 2007 و هم‏چنین، آندودرم Rabie et al., 2005 می‏توان اشاره نمود. سپس صفات آناتومیکی شامل ضخامت پریدرم و ضخامت پارانشیم پوست به تفکیک اندازه‏گیری و صفات مورد مطالعه در 3 تکرار با عدسی شی 10x میکروسکوپ نوری، مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که پریدرم ریشه ژنوتیپ مقاوم 33 (SB32) با 536/27 میکرون، بیشترین ضخامت را داشته و سپس، دیگر ژنوتیپ‏های مقاوم 60 (F-20747)، 61 (F-20746)، 5 (SB31-HSF-2) و 3 (SB27-HSF-10)، به ترتیب با میانگین 480، 87/445، 436 و 47/419 میکرون قرار گرفتند. در صورتی‏که ژنوتیپ‏های حساس 23 (SB35-HSF-8)، 62 (F-20583) و 35 (SB35) به ترتیب با کمترین میانگین ضخامت پریدرم 13/194، 67/258 و 47/319 میکرون بودند. در ضخامت پارانشیم پوست ریشه، بیشترین مقدار در ژنوتیپ مقاوم 61 (F-20746) با 93/438 میکرون مشاهده شد. سپس، ژنوتیپ‏های مقاوم 3 (SB27-HSF-10)،60 (F-20747)، 62 (F-20583)، 29 ((7112*SB36)*S1-11) و 8 (SB31-HSF-7) به ترتیب، با میانگین 20/403، 40/402، 53/360، 27/344 و 73/323 میکرون قرار گرفتند. ژنوتیپ‏های حساس 19 (SB32-HSF-10) و 63 (F-20603) با میانگین ضخامت پارانشیم پوست 13/210 و 33/213 میکرون، کمترین ضخامت را دارا بودند. در این تحقیق این دو فاکتور در مورد همه ژنوتیپ‏ها صادق نبود. چرا که مقاومت در گیاه به دو صورت ظاهر می‏شود، ممانعت کننده‏های فیزیکی و بیوشیمیایی، فیزیکی مثل ضخامت پریدرم و پارانشیم پوست، و بیوشیمیایی مثل فیتوالکسین‏ها می‏باشد (Ahuja et al., 2011). مابقی ژنوتیپ‏های مربوطه، در رابطه با ضخامت صفات مذکور در طیف میانی این دو گروه مقاوم و حساس واقع شدند. این نتایج، موید یک رابطه مستقیم بین صفات آناتومیکی و میزان مقاومت بعضی از ژنوتیپ‏های مورد آزمون به این بیماری می‏باشد.

آناتومی ریشه؛ بیماریزایی؛ چغندرقند؛ نماتد سیست چغندرقند