عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

سامان باقری؛ حمیدرضا علیزاده؛ امیررضا امیرمیجانی؛ مهدی آزادوار

قارچ Fusarium oxysporum f. sp. radices-cucumerinum عامل پوسیدگی فوزاریومی ساقه و ریشه خیار است. این بیماری از مهمترین بیماری‌های خاکزاد می‌باشد که به عنوان مخرب‌ترین بیماری خیار در گلخانه‌های شهرستان جیرفت شناخته شده است. در سال‌های اخیر امکان کنترل بیولوژیکی عوامل بیماری‌زای گیاهی با استفاده از میکروارگانیسم‌های آنتاگونیست به خصوص به کارگیری جدایه‌های متعلق به Pseudomonas fluorescens در کنترل بیماری‌های قارچی ریشه گیاهان زراعی مورد توجه قرار گرفته است بدین منظور در راستای کنترل بیولوژیکی این بیماری و تولید محصول سالم، 81 جدایه باکتری از جنس Pseudomonas از ریزوسفر خیار در منطقه جیرفت جمع‌آوری و با استفاده از محیط کشت‌های S1 و KB جداسازی و خالص‌سازی شد. سپس توانایی آنتاگونیستی آنها عیله Fusarium oxysporum f. sp. radices-cucumerinum با روش ‌های مختلف آزمایشگاهی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از آزمون‌های کشت متقابل نشان داد که جدایه های 33C، 21B، 38A، 42D و 43C به ترتیب با ایجاد هاله بازدارنده 33/5، 66/6، 7، 33/7 و 66/8 میلی‌متری در مقایسه با دیگر جدایه‌ها، در سطح P≤0/05 از توانایی بیوکنترل معناداری برخوردار هستند. شناسایی بیوشیمیایی جدایه‌های فعال با استفاده از روش‌هایی از قبیل هیدرولیز نشاسته، ساکارز (تست لوان)، لستین و کازئین، رنگ آمیزی گرم و تست کاتالاز انجام گرفت. همچنین این جدایه ها از نظر تولید و تأثیر ترکیبات فرار بر رشد مسیلیوم قارچ بیمارگر و آزمون تولید پروتئاز و سیانید هیدروژن ارزیابی شدند. نتایج این بررسی‌ها نشان داد که متابولیت‌های فرار در جدایه‌های 21B، 38A،43C ، 33C و 42D به ترتیب به میزان 1/44، 2/49، 3/52 ، 60 و 7/66 درصد از رشد مسیلیوم قارچ ممانعت نمودند؛ جدایه‌های 33C، 38A، 42D و 43C از نظر تولید پروتئاز بهترین عملکرد را در مقایسه با سایر جدایه‌ها نشان دادند در حالی که جدایه 21B فعالیت پروتئازی از خود نشان نداد. در آزمون تولید سیانید هیدروژن جدایه‌های 33C، 38A، 42D و 43C از بهترین عملکرد برخوردار بوده و جدایه 21B فعالیت سیانید هیدروژن از خود نشان نداد. بنابراین، عملکرد جدایه‌های آنتاگونیست 21B، 33C، ، 38A، 42D و 43C به عنوان کارآمدترین جدایه‌ها، در کاهش علائم بیماری تحت شرایط گلخانه در قالب طرح کاملا تصادفی با 8 تیمار و سه تکرار مورد بررسی قرار گرفت. طبق نتایج به دست آمده با روش نمره‌دهی (نجفی‌نیا و همکاران، 2009) در گلخانه، جدایه‌های 21B، 33C، 38A، 42D و 43C در مقایسه با شاهد، به ترتیب با 1/86، 8/88، 75، 2/72 و 1/66 درصد به طور معناداری (P≤0/05 ) شاخص بیماری را کاهش دادند. با توجه به اینکه جدایه 21B تولید سیانید هیدروژن و پروتئاز در شرایط آزمایشگاهی نداشت لذا پدیده رقابت می‌تواند در کنترل این بیمارگر مؤثر بوده باشد. شایان ذکر است که شناسایی مولکولی جدایه‌های مذکور در دست بررسی است.

واژگان کلیدی: سودوموناد فلورسنت؛ پوسیدگی ریشه و ساقه؛ شاخص بیماری؛ جیرفت