عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

سیمین رجبی؛ شهزاد ایرانی پور؛ شهرام شاهرخی

گندم دارای جایگاه ویژهای در بین محصولات زراعی است و سالانه11000 هکتار از اراضی شهرستان میانه به کشت گندم آبی اختصاص می‌یابد. گونه‌های مختلفی از آفات به زراعت گندم خسارات وارد می کنند که در این میان می‌توان به شته‌ها اشاره کرد. شتۀ معمولی یا سمی گندم، Schizaphis graminum ، شتۀ برگ برنج، Rhopalosiphum padi، شتۀ یولاف‌-‌گندم، Sitobion avenae و گونۀ Sipha elegans از گونه‌های مهم شته‌های زیان آور مزارع گندم در شهرستان میانه می باشند. چهار گونه مذکور به راسته Hemiptera و خانواده Aphididae تعلق دارند. این تحقیق به منظور تعیین گونه‌های فعال شته‌های مزارع گندم در منطقۀ میانه و بررسی تغییرات جمعیت آن‌ها انجام شد. برای این منظور، نمونه برداری از اول فروردین ماه (زمان شروع فعالیت شته‌ها در منطقه) تا تیر ماه (زمان برداشت محصول) در سال1391 انجام شد و هر سه روز یک‌بار تعداد 100 عدد ساقۀ گندم مورد بازدید قرار گرفت.شته-های جمع‌آوری شده از هر واحد نمونه‌برداری (یک ساقۀ گندم) داخل شیشه‌های حاوی الکل به آزمایشگاه منتقل و با استفاده از استرئومیکروسکوپ شناسایی و شمارش شدند. سپس میانگین جمعیت گونه‌ها در تاریخ‌های مختلف نمونه‌برداری برآورد شده و نمودار تغییرات جمعیت با استفاده از نرم افزار Microsoft Excel 2007 رسم شد. بر اساس نتایج به‌دست آمده، گونۀ R. padi در اوایل اردیبهشت ماه همزمان با مرحلۀ پنجه زنی کامل گندم در مزرعه شروع به فعالیت کرد و اوج جمعیت آن (0/61عدد به ازای هر ساقه) در مرحلۀ ساقه رفتن مشاهده شد. S. graminum اوایل خرداد ماه همزمان با مرحله ساقه رفتن گندم در مزرعه مشاهده شد و جمعیت این شته در مرحله شیری شدن با 1/28 عدد به ازای هر ساقه به اوج خود رسید. همچنین شتۀ ‌S. avenae اواسط اردیبهشت ماه همزمان با ساقه رفتن گندم فعالیت خود را در مزرعه شروع کرد که اوج جمعیت آن (6/96 عدد به ازای هر ساقه) در مرحلۀ خوشه‌دهی مشاهده شد. گونۀ S. elegans نیز اوایل خرداد ماه همزمان با ساقه رفتن گندم در مزرعه شروع به فعالیت کرد و تراکم این شته در زمان اوج
(مرحله شیری شدن) 0/85 عدد به ازای هر ساقه به‌دست آمد. میانگین تعداد شته به ازای هر ساقه برای گونه‌های
R. padi, S. avenae, S. graminum, S. elegans به‌ترتیب 0/112، 0/258، 1/380 و 0/111 عدد بود.در این تحقیق بیشترین فراوانی در مرحلۀ پنجه زنی مربوط به R. padi ، در مراحل ساقه‌ رفتن، خوشه‌دهی و شیری شدن گندم مربوط به ‌‌S. avenae و در مرحلۀ رسیدن دانه مربوط به شته S. elegans بود. در مجموع، S. avenae به عنوان گونه غالب منطقه در طول فصل زراعی شناخته شد. بطور کلی نتایج این پژوهش نشان داد که فراوانی گونه‌های مختلف شته‌های مزارع گندم در مراحل مختلف رشدی گیاه متفاوت است و زمان ظهور و اوج جمعیت گونه‌های مختلف با یکدیگر متفاوت می‌باشد.

شته؛ تراکم جمعیت؛ گونۀ غالب؛ نمونه برداری