عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

پریسا همتی؛ دوستمراد ظفری؛ سیدباقر محمودی؛ مجید هاشمی؛ مسعود سلطانی؛ حمیدرضا بابائی

پوسیدگی ذغالی ناشی از Macrophomina phaseolina (Tassi) Goid. یکی ازشایع‌ترین بیماری‌های سویا در مناطق اصلی کشت این محصول می‌باشد. با توجه به عدم وجود روش‌های مناسب زراعی و یا شیمیایی برای کنترل این بیماری در سویا، یافتن منابع ژنتیکی مقاومت از اهمیت بالایی برخوردار است. درک صحیح رفتار برهمکنش میزبان-پاتوژن در پروسه توسعه بیماری از اهمیت بالایی در ترسیم برنامه‌های اصلاحی برخوردار می‌باشد. تاکنون مطالعه مقایسه‌ای در ارتباط با اختلاف پروسه آلودگی در ارقام متحمل و حساس سویا انجام نشده است. در مطالعه حاضر، بر اساس تحقیقات قبلی، ارقام هاچستون و ویلیامز، به ترتیب، به عنوان ارقام متحمل و حساس سویا برای بررسی‌های هیستوپاتولوژی انتخاب شدند. گیاهان 40 روزه با میکرواسکلروت‌های پاتوژن مایه‌زنی شدند. برش‌های هیستوپاتولوژیکی به صورت روزانه ( تا تکمیل سیکل بیماریزائی پاتوژن مورد مطالعه) از ریشه‌های تلقیح شده تهیه شد و بعد از رنگ آمیزی با لاکتوفنل کاتن بلو در زیرمیکروسکوپ نوری بررسی شدند. نتایج هیستوپاتولوژی ناشی از بررسی ریشه‌های آلوده، نشانگر رفتار متفاوت قارچ در ارقام متحمل و حساس بود. ارقام متحمل و حساس از نظرمدت زمان مورد نیاز برای نفوذ پاتوژن به درون ریشه، میزان پیشروی ریسه‌ها در بافت آلوده و طول مدت مورد نیاز برای تولید میکرواسکلروت اختلافات هیستولوژیکی زیادی را نشان دادند. جوانه زنی میکرواسکلروت‌ها، ظهور هیف‌های اولیه و متعاقبا رشد آنها در سطح هر دو رقم با سرعت یکسانی اتفاق افتاد، هر چند به نظر می‌رسد که سه روز بعد از تلقیح (3dpi) هیف‌ها تنها قادر به نفوذ به درون بافت رقم حساس بودند. پروسه آلودگی در رقم حساس از مرحله جوانه زنی میکرواسکلروت‌ها تا تولید میکرواسکلروت‌های جدید در ناحیه آوندها، 14 روز تعیین شد، در حالیکه در مدت مشابه پیشروی بیشتری در رقم متحمل مشاهده نشد. همچنین پدیده‌ ریشه‌زایی در رقم متحمل در واکنش به آلودگی ریشه‌ها توسط قارچ که قبلا در مورد قارچ فوزاریوم گزارش شده بود، برای اولین بار در مورد این پاتوژن مشاهده شد. نتایج هیستوپاتولوژیکی به دست آمده حاکی از آن بود که برخلاف نظرات موجود درخصوص نکروتروف بودن، این پاتوژن رفتاری مشابه عوامل بیماریزای همی‌بایوتروف از خود نشان می‌دهد. علی-رغم پیشروی سریع بیمارگر در رقم حساس، دیواره‌های سلولی (در رقم حساس) تا تکمیل سیکل زندگی پاتوژن و تولید میکرواسکلروت‌ها حفظ شدند. پیشروی درون سلولی بیمارگر در رقم متحمل در مقایسه با پیشروی بین سلولی آن در رقم حساس، ممکن است یکی از دلایل پیشروی کند پاتوژن در رقم متحمل باشد. با توجه به پیشروی کند قارچ در رقم متحمل، افزایش مدت زمان لازم برای تکمیل سیکل زندگی و عدم توانایی پاتوژن برای تولید میکرواسکلروت در مدت زمان مشابه رقم حساس، می‌تواند از مکانیسم‌های گیاه برای کاهش حجم اینوکلوم اولیه در سال زراعی بعد باشد.

کلمات کلیدی: سویا؛ مکانیسم تحمل؛ ماکروفومینا؛ هیستوپاتولوژی