عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

مهران رضایی؛ احسان قائم مقامی؛ علیرضا علیپور

دانشگاه تربیت مدرس تهران

یکی از مهم‌ترین گزینه‌های موجود برای انتخاب روش کنترل مناسب در مبارزه تلفیقی آفات ارزیابی اقتصادی استراتژی‌های در دسترس می‌باشد. پژوهش حاضر با رویکردی اقتصادی به بررسی سرمایه گذاری در بخش مبارزه با آفات به روش غیرشیمیایی شامل مبارزه بیولوژیک، مبارزه رفتاری و مبارزه فیزیکی و نیز در بخش مبارزه شیمیایی با آفات در مزارع پنبه و گوجه فرنگی شهرستان استهبان استان فارس انجام شده است. بدین منظورداده‌های مورد نظر از جمله عملکرد و سطح زیرکشت مزارع که درطی سال‌های 1390 تا 1393در آن‌ها مبارزه بیولوژیک (رهاسازی زنبور Habrobracon hebetor (Say))، مبارزه فیزیکی (نصب تله نوری)، مبارزه رفتاری(نصب تله های فرمونی) و مبارزه شیمیایی انجام گرفته بود با استفاده از آمار رسمی مدیریت جهاد کشاورزی جمع‌آوری شد. جهت تجزیه و تحلیل اقتصادی داده ها از نرم افزار Eviews بهره گرفته شد. نتایج بررسی آماری نشان داد که نسبت سرمایه گذاری کنترل غیر شیمیایی به کنترل شیمیایی برای محصول پنبه این شهرستان طی این چهار سال از میزان 94/2 درصد به میزان 15/58 درصد ارتقا یافته است. همچنین، این نسبت برای محصول گوجه فرنگی از حدود صفر درصد به بیش از 300 درصد ارتقا یافته است. لذا بر این اساس نتایج طراحی مدل اقتصادی نشان داد که افزایش سرمایه‌گذاری در روش کنترل غیر شیمیایی در مقایسه با کنترل شیمیایی به میزان معنی داری بر رشد عملکرد محصولات پنبه و گوجه فرنگی در مزارع مورد نظر تاثیر مثبت داشته است. نتایج بررسی روابط بین متغیرهای مورد مطالعه نشان داد که مدل طراحی شده از برازش مطلوبی برخوردار است (R‌‌‌‌2= 0.92؛ P<0.01). بررسی آماره‌ی دوربین- واتسون نیز که نشان دهنده‌ی هم بستگی و یا عدم هم بستگی میان متغیرهای مدل مورد نظر می‌باشد به میزان10/2 برآورد شد که نمایان‌گر برازش مناسب این مدل می باشد. در نهایت، نتایج این پژوهش نشان می دهد که برخلاف تصور غالب، کنترل آفات با روش های غیر شیمیایی نسبت به کنترل شیمیایی از نظر اقتصادی تأثیر بیشتری بر تولید کل این دو محصول داشته است که برای توجیه این نتیجه می‌توان به دلایلی از جمله مقاوم شدن آفات به آفت‌کش‌های شیمیایی، افزایش قیمت سموم شیمیایی، مستقر شدن جمعیت دشمن طبیعی در مزارع مورد نظر و همچنین افزایش جمعیت دشمنان طبیعی طی سال‌های مکرر رهاسازی اشاره کرد. بر اساس این مدل، سرمایه گذاری بلند مدت در بخش مبارزات غیر شیمیایی و بویژه کنترل بیولوژیک ارزشمندتر خواهد بود. لذا بر اساس نتایج این مطالعه پیشنهاد می‌شود که با توجه به صرفه اقتصادی اجرای برنامه‌های مدیریت تلفیقی آفات با محوریت روش های غیرشیمیایی (از جمله روش کنترل بیولوژیک)، از طریق برنامه‌های ترویجی و آموزشی مورد هدف قرار گیرد.

مدل سازی اقتصادی؛ کنترل بیولوژیک؛ کنترل فیزیکی؛ کنترل رفتاری؛ کنترل تلفیقی با آفات