عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

روشنک قربانی؛ علی اصغر سراج؛ حسین اللهیاری؛ شهرام فرخی

زنبورپارازیتوئید Trichogramma evanescens Westwood یکی از عوامل مهم کنترل کننده آفت بید گوجه فرنگی، Tuta absoluta (Meyrick) است. عوامل مختلفی کارایی این پارازیتوئید را تحت تأثیر قرار می‌دهند. واکنش تابعی یکی از مهم‌ترین برهمکنش-های میزبان- پارازیتوئید است که نوع و پارامترهای آن می‌‌تواند تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله ویژگی‌های گیاه میزبان قرار گیرد. در این تحقیق واکنش تابعی زنبور T. evanescens نسبت به تراکم‌های مختلف تخم T. absoluta روی سه رقم گوجه‌فرنگی در شرایط آزمایشگاهی (دمای 2 ± 27 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 5 ± 60 درصد و دوره نوری 16ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی) مورد ارزیابی قرار گرفت. نوع واکنش تابعی با استفاده از مدل رگرسیون لجستیک تعیین و پارامترهای نرخ حمله (a) و زمان دستیابی (Th) با استفاده از مدل رگرسیون غیر خطی محاسبه شدند. تراکم تخم‌های T. absoluta شامل 2، 4، 8، 16، 32 و 64 تخم و ارقام گوجه‌فرنگی شامل مبیل، ریوگرند و ارلی اوربانا- 703 بودند. تخم‌های میزبان به مدت 24 ساعت در اختیار پارازیتوئید قرار داده‌شدند سپس تعداد تخم‌های پارازیته‌شده شمارش شدند. برازش رگرسیون لجستیک بین تراکمهای مختلف تخم بید گوجهفرنگی و نسبت تخم‌های پارازیت شده توسط پارازیتوئید T. evanescens روی رقمهای مبیل و ریوگرند، به دلیل مثبت بودن شیب قسمت خطی منحنی، واکنش تابعی نوع سوم را نشان داد. مقدار منفی به‌ دست آمده برای شیب قسمت خطی منحنی درجه سه رگرسیون لجستیک، نشان‌دهنده واکنش تابعی نوع دوم روی رقم ارلی اوربانا-703 بود. ضریب ثابت (b) برای رقم‌های مبیل و ریوگرند به ‌ترتیب 0184/0 و 0187/0 محاسبه شد. نتایج نشان داد که در مقدار ضریب ثابت b بین دو رقم مذکور، اختلاف معنی‌داری وجود ندارد. با توجه به نوع واکنش تابعی در ارقام مبیل و ریوگرند، رابطه بین نرخ حمله(a) و تراکم اولیه میزبان (No) یک رابطه خطی با روند افزایشی با افزایش تراکم میزبان تعیین شد(a= bN0) . بین زمان‌های دستیابی پارازیتوئید به تخم-های بید گوجه‌فرنگی (Th) روی دو رقم مبیل و ریوگرند، اختلاف معنی‌داری مشاهده شد و میزان آن روی رقم مبیل، به‌‌طور معنی‌داری کمتر بود. زمان دستیابی (Th) روی سه رقم مذکور به‌ترتیب 0276/1، 1017/1 و 3289/1 ساعت و حداکثر پارازیتیسم به ترتیب 3/23، 7/21 و 06/18 تخم میزبان تخمین زده شد. بر اساس این نتایج، به ‌نظر می‌رسد که تریکوم‌های غده‌ای موجود بر سطح رقم ارلی اوربانا-703 ممکن است در قدرت جستجو و عملکرد پارازیتوئید اختلال ایجاد کند. لذا توصیه می‌شود، جهت دستیابی به یک کنترل مؤثر، اثر ساختار گیاه میزبان بر توانایی پارازیتوئید در نظر گرفته شود.

کلمات کلیدی: ساختار گیاه میزبان؛ برهمکنش میزبان- پارازیتوئید؛ کنترل بیولوژیک