عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

محسن امیری مزرائی؛ کرامت اله ایزدپناه؛ محمد صالحی؛ حبیب الله حمزه زرقانی

فیتوپلاسماها بیمارگرهای گیاهی بدون دیواره سلولی، با اندازه ژنوم کوچک و غیر قابل کشت از رده مالیکوت‌ها هستند که باعث بیماری در صدها گونه‌ی گیاهی می‌شوند. در گیاهان بیمار آن‌ها در آوندهای آبکشی تجمع می‌کنند. بیماری فیتوپلاسمایی جاروک لیموترش با عامل Candidatus Phytoplasma aurantifolia مهمترین بیماری درختان لیموترش در نواحی جنوب ایران می‌باشد. این بیماری سبب تخریب تعداد زیادی از باغ‌های لیموترش در استان‌های هرمزگان، سیستان و بلوچستان و کرمان شده است و برای فارس نیز تهدیدی جدی محسوب می‌شود. دانستن مسیر حرکت فیتوپلاسماها در میزبان گیاهی برای درک برهمکنش فیتوپلاسما - گیاه و در مواردی جهت مدیریت بیماری ضروری است. به همین منظور برای تعیین مسیر حرکت فیتوپلاسمای جاروک لیموترش در نهال‌های لیموترش اقدام به مایه زنی سه اصله نهال سالم لیموترش به وسیله پیوند جانبی در گلخانه شد. این پژوهش در قالب طرح کاملا تصادفی به صورت تکرار در زمان انجام گرفت. نمونه‌هایی از ریشه، برگ‌های پایین و بالای محل پیوند و برگ‌های انتهایی راس شاخه در زمان‌های 12 ساعت، یک روز و سه روز بعد از پیوند گرفته شد. بعد از استخراج دی ان ای نمونه‌های گرفته شده، آزمون پی سی آر کمی به روش مطلق و با استفاده از Master Mix Taqman با آغازگرهایی مبتنی بر قطعه‌ای 115 جفت بازی از ناحیه 16S rRNA انجام شد. بر اساس نتایج، فیتوپلاسما در نمونه‌های 12ساعت بعد از پیوند ردیابی نشد، اما در نمونه‌های 24 ساعت بعد از پیوند در یکی از گیاهان در تمام موقعیت‌ها و در یکی دیگر فقط در ریشه ردیابی گشت. در سه روز بعد از پیوند در هر سه گیاه مورد آزمایش و در تمام موقعیت‌ها بیمارگر ردیابی شد. در این زمان بیشترین جمعیت مربوط به نمونه‌ی ریشه و سپس برگ‌های انتهایی ساقه بود. 10 ماه بعد از گذشت پیوند هم علائم جاروئی شدیدی در شاخه پیوند زده شده ظاهر گشت در حالی که در شاخه جانبی علائمی دیده نشد. آزمایش تعیین غلظت هم نشان داد که تعداد فیتوپلاسما در شاخه‌ی جانبی خیلی کمتر است. نتایج پژوهش حاضر نشان می‌دهد که فیتوپلاسما در نهال‌های لیموترش بعد از ورود به ساقه همراه شیره‌ی آوندی دارای حرکت رو به پائین در جهت ریشه و نیز حرکت رو به بالا در جهت برگ‌های انتهایی می‌باشد. از آنجائیکه محل پیوند در وسط ساقه بود و در مرحله رویشی هم بیشترین مقدار شیره‌ی آوندی در گیاه به سمت ریشه و برگ‌های انتهایی است، این موضوع طبیعی به نظر می‌رسد. ظهور علائم در شاخه پیوند زده شده و فقدان آن در شاخه جانبی نیز تایید کننده حرکت رو به بالای بیمارگر از محل پیوند در گیاه است. البته امکان القای مقاومت سیستمیک در شاخه‌های جانبی هم باید بررسی شود.

فیتوپلاسما؛ پی سی آر کمی؛ جاروک؛ جمعیت