دامنه میزبانی سرخرطومی‌های بذرخوار خانواده Curculionidae (Coleoptera: Curculionoidea) در مراتع ایران

عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

ریحانه غلامی قوام آباد؛ سید ابراهیم صادقی؛ حمید یارمند؛ وحیدرضا منیری؛ ستار زینالی

گیاهان مرتعی علاوه بر ارزش علوفه‎ای، از نظر زیست محیطی ارزش غیر قابل انکاری در تثبت خاک، ممانعت از فرسایش آبی و بادی و بروز سیلاب دارند. بقا و تجدید حیات گیاهان مرتعی توسط بذرهای این گیاهان صورت می‎گیرد، بنابراین استحصال بذور سالم و عاری از آلودگی به حشرات بذرخوار از اولویت‎های حفظ مراتع می‎باشد. برخی از سرخرطومی‌های خانوادهCurculionidae با تغذیه از بذور گیاهان مرتعی، خسارت‌های هنگفتی را به این گیاهان وارد می‌آورند. بنابراین شناسایی دامنه میزبانی این حشرات، اهمیت وی‍ژه‎ای در توسعه مراتع کشور از طریق کاهش میزان خسارت در ایستگاه‎های تولید بذر و تجدید حیات طبیعی آن‎ها دارد. در این بررسی که در سال‌های 1392- 1388 انجام شد، 30 گونه سرخرطومی متعلق به هفت جنس از بذور گیاهان مرتعی در استان‎های آذربایجان ‎غربی و شرقی، اصفهان، اردبیل، بوشهر، کهکیلویه و بویراحمد، لرستان، فارس، قزوین، قم و همدان، جمع‎آوری و شناسایی شد. سرخرطومی‌های شناسایی شده، جهت تایید نام علمی نزد دکتر Roberto Caldara به کشور‌ ایتالیا ارسال شد. 15 گونه گیاه مرتعی به عنوان میزبان جدید برای این حشرات گزارش شده و دامنه میزبانی هر یک از گونه‌ها مورد بررسی قرار گرفت. دامنه میزبانی سرخرطومی های زیر به یک جنس گیاهی محدود شده و گونه‎های مونوفاژ محسوب می‎گردند. گونه‌های Mecinus labilis (Herbst, 1795)، Mecinus simus (Mulsant & Rey, 1859)، Mecinus pascuorum (Gyllenhal, 1813) و Mecinus ictericus (Gyllenhal, 1838) فقط از گونه‌های گیاهی جنس Plantago، گونه Rhinusa asellus (Gravenhorst, 1807) فقط از جنس Verbascum ، گونهGymnetron niloticum Kirsch, 1881 فقط از گونه‎های جنس Veronica، سرخرطومی‌های Rhinusa antirrhini (Paykull, 1800) و Rhinusa brondelii (Brisout, 1862) فقط از جنس گیاه Linaria، سرخرطومیTychius picirostris (Fabricius, 1781) فقط از جنس Trifolium، گونه Tychius reitteri, 1889 فقط از جنس Astragalus، سرخرطومیTychius squamulatus Gyllenhal, 1836 فقط از جنس Lotus و سرخرطومی Tychius urbanus Faust, 1885 فقط از بذور گونه‏های جنس Alhagi جداسازی گردید. بیشتر گونه‌های جمع‌آوری شده از بذور گونه‌های مرتعی متعلق به یک خانواده گیاهی خاص که از لحاظ اکولوژیکی مشابه هستند تغذیه کرده و گونه‎های الیگوفاژ تلقی می‎گردند. این گونه‌ها شامل Gymnetron linkei Reitter, 1907،Rhinusa bipustulata (Rossi, 1792)، Rhinusa tetra (Fabricius, 1792) و (Rübsaamen, 1895) Rhinusa florum روی گونه‌های مختلف خانواده Scrophulariaceae، سرخرطومی‌های Mecinus crassifemur (Arzanov, 1991)،Tychius breviusculus Desbrochers, 1873، Tychius tridentinus Penecke, 1922،Tychius intrusus Faust, 1889، Tychius argentatus Chevrolal, 1859،Tychius aureolus Kiesenwetter, 1851،Tychius meliloti Stephens, 1831 و Tychius zagrosianus Caldara, 2010 روی گونه‌های مختلف خانواده Fabaceae، سرخرطومی‌هایSibinia unicolor Fahraeus, 1843،Sibinia aureofulva Desbrochers des Loges, 1875 وSibinia pellucens (Scopoli, 1772) روی گونه‌های مختلف خانواده Caryophyllaceae و سرخرطومی Cleopomiarus distinctus (Boheman 1845) روی گونه‌های مختلف خانواده Campanulaceae تغذیه می‎کنند. گونه Rhinusa neta (Germar, 1821) وAlcidodes karelinii (Boheman, 1844) از بذور گونه‎های گیاهی متعلق به خانواده‌های Fabaceae، Plantaginaceae، Scrophulariaceae و Poaceae جمع‌آوری شدند و پلی‎فاژ محسوب می‎گردند.

واژگان کلیدی: سرخرطومی؛ مراتع؛ گیاه میزبان؛ ایران