وقوع سه گونه نماتد انگل گیاهی از خانواده های Merliniidae و Telotylenchidae در ایران
عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران
نویسندگان
چکیده
در نمونههای جمعآوری شده از مناطق مختلف کشور و اسلایدهای میکرسکوپی کلکسیون نماتدشناسی دانشگاه شیراز، سه گونه نماتد انگل گیاهی با نامهای Pratylenchoides leiocauda Sher, 1970، Telotylenchus paaloofi Tikyani & Khera, 1970 و Tylenchorhynchus ibericus Mahajan & Nombela, 1987 مورد شناسایی قرار گرفت. گونه اول متعلق به زیرخانواده Pratylenchoidinae Sturhan, 2012 از خانواده Merliniidae Siddiqi, 1971 و دو گونه دیگر متعلق به خانواده Telotylenchidae Siddiqi, 1960 هستند. عملیات استخراج، تثبیت، تهیه اسلاید و شناسایی نماتدها مطابق با روشهای مرسوم در نماتدشناسی انجام گرفت. در گونهP. leiocauda که از فراریشه سیب در شهرستان گرگان (استان گلستان) استخراج شد، مری نسبت به روده به اندازه یک تا دو برابر عرض بدن همپوشانی پشتی دارد، هسته پشتی و یکی از هستههای مجاور شکمی غدد مری قبل از کاردیا بوده اما هسته دیگر مجاور شکمی بعد از کاردیا قرار دارد، اسپرم دوکی شکل بوده و دم نیمه استوانهای دارای 16-18 حلقه در سطح شکمی و با انتهای صاف یا دارای یکی دو شیار بزرگ میباشد. جمعیت استان گلستان شباهتهایی به P. crenicauda Winslow, 1958نیز دارد، اما با داشتن تعداد کمتر حلقههای دم (16-18 در مقابل 21-25)، شیارهای انتهای دم (صاف و یا دارای یکی دو شیار بسیار عریض در مقابل شیارهای بیشتر و منظم) و طول بلندتر همپوشانی مری نسبت به روده (یک تا دو برابر در مقابل معمولاً کمتر از یک برابر عرض بدن در ناحیه مری) با آن اختلاف دارد. اگر چه جمعیتی توسط حسنزاده خلیفهکندی و همکاران در سال 1384 تحت عنوان P. leiocauda از مزارع یونجه استان همدان قبلاً گزارش شده، اما پژوهشهای بیشتر توسط قادری و کارگر در سال 2014 نشان داد که جمعیت مورد نظر به دلیل داشتن طول همپوشانی مری نسبتاً کوتاه (کمتر از عرض بدن در ناحیه مری)، تعداد 27 حلقه در قسمت شکمی دم و دارا بودن شیارهای منظم انتهای دم، به گونه P. crenicauda تعلق دارد. گونه T. paaloofi نیز که از ریشه گیاه نامشخص در حومه شهر اهواز جداسازی گردید، این گونه به واسطه صفاتی نظیر مری دارای همپوشانی بلند مری نسبت به روده از سمت جانبی (56-77 میکرومتر)، شش تا هفت حلقه در سر، استایلت به طول 20-21 میکرومتر و دم نیمهاستوانهای با انتهای گرد شیاردار، از گونه‌های نزدیک شامل T. hastulatus، T. ventralis و T. indicus متمایز می‌شود. گونه T. ibericus نیز که از مزارع سیبزمینی شهرستان اردبیل جداسازی گردید، با داشتن مشخصلتی نظیر شش حلقه در سر، استایلت به طول 20-22 میکرومتر، طول بدن 1092-1322 میکرومتر و دم استوانهای با انتهای شیاردار که اندازه شیارها تقریباً برابر با سایر شیارهای دم است، از گونه‌های نزدیک نظیر T. maximus، T. velatus و T. natalensis قابل تفکیک است. گونه‌های P. leiocauda و T. paaloofi برای نخستین بار از ایران گزارش میشوند.
کلیدواژه ها