عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

سالار جمالی؛ مهدی سلیمی؛ علی خلقی

رازک (Humulus lupulus, Linn.) گیاهی علفی، چندساله و بالارونده با ریشه‌ای عمیق و منشعب است. این گیاه متعلق به خانواده Cannabaceae و بومی اروپا، غرب آسیا و شمال آمریکا می باشد. قسمت مورد استفاده گیاه، مخروط‌های ماده (گل‌های ماده) آن است که دارای بوی معطر و مطبوع با طعم تلخ و خواص دارویی است. این گیاه بیشتر در نواحی شمال ایران از جمله گرگان، چالوس، تنکابن، رشت، لاهیجان و آستارا رویش می‌یابد. نماتدهای ریشه گرهی (Meloidogyne spp.) یکی از سه جنس دارای اهمیت اقتصادی در بین نماتدهای انگل گیاهی هستند که باعث ایجاد خسارت در محصولات زراعی و باغی در سراسر دنیا می شوند. در پاییز سال 1394، نمونه‏های از رازک مشاهده شد که در اندام‏های هوایی علائم کوتولگی، گلدهی کم، کلروز و در نهایت پژمردگی را نشان می‏دادند. در بررسی به عمل آمده، گال‏های ناشی از حمله نماتد ریشه گرهی روی ریشه گیاه آلوده مشهود بود. پس از استخراج نماتد و تهیه اسلاید، خصوصیات ریخت‏شناسی و ریخت‏سنجی شبکه کوتیکولی انتهای بدن نماتدهای ماده (perineal pattern) و ویژگی‏های ریخت‏سنجی لاروهای سن دوم جهت تشخیص مورد استفاده قرار گرفت. بر اساس کلیدهای موجود، گونه مورد مطالعه Meloidogyne incognita تشخیص داده شد. از ویژگی‏های بارز تشخیصی در برش انتهایی این گونه می‏توان به کمان پشتی بلند و گرد، خطوط جانبی نامشخص، شکست خطوط در برخی موارد، انتهای شکسته و اغلب چنگال مانند و ادغام الگو با شیارهای بدن اشاره کرد. ناحیه سر در لارو سن دوم در امتداد بدن و از دید جانبی به صورت مخروطی با ارتفاع کم قابل رویت است. خطوط جانبی در لارو سن دوم دارای چهار شیار است. همچنین به منظور تأیید مطالعات ریخت‏شناسی و ریخت‏سنجی، از آغازگرهای اختصاصی M. incognita به نامهای Inc-K14- F و Inc-K14-R استفاده شد. پس از انجام تکثیر، محصول بدست آمده روی ژل آگارز یک درصد الکتروفورز گردید. ظهور باند اختصاصی با 399 جفت باز، مؤید وجود گونه M. incognita بود. بررسی‏های کمی از طریق شمارش تعداد گال و جمعیت لارو سن دوم استحصالی با استفاده از تشتک پتری شمارش و در زیر استریومیکروسکوپ انجام گرفت. در شمارش انجام شده تعداد گال، 5/2 عدد به ازای هر گرم ریشه بدست آمد. متوسط تراکم جمعیت لارو سن دوم (J2)، 2/4 نماتد در گرم خاک بود. این اولین گزارش از وجود گونه M. incognita روی رازک در شمال ایران است.

شناسایی؛ گیاهان دارویی؛ Meloidogyne incognita