عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

سید علی اکبر بهجت نیا؛ مائده لطفی پور؛ کرامت اله ایزدپناه

ویروس‌های عامل زردی و کوتولگی حبوبات از جمله نانوویروس ها به عنوان بیمارگر های مهم حبوبات در افریقا، اسپانیا و بسیاری از کشورهای آسیایی منجمله ایران معرفی شده اند. مهمترین ویروس خسارت زای این گروه ویروس زردی بافت مرده ی باقلا (FBNYV) است. این ویروس دارای دامنه میزبانی وسیع است. در ایران آلوده بودن محصولاتی مانند نخود فرنگی، عدس، لوبیا و باقلا به FBNYV گزارش شده است. اخیرا نانوویروس دیگری بنام کوتولگی بافت مرده ی باقلا(FBNSV) بعنوان مخرب ترین و فراوان ترین ویروس باقلا از کشور های اتیوپی و مراکش گزارش شده است. این ویروس دارای دامنه میزبانی محدود تری نسبت به FBNYV می باشد. ژنوم هر دو ویروس از 8 قطعه دی ان ای تک لای حلقوی شامل DNA-R، DNA-S، DNA-C، DNA-M، DNA-N، DNAU1، DNAU2 و DNAU4 تشکیل شده است. به منظور ردیابی مولکولی این ویروس ها در ایران، از مزارع باقلا و لوبیا که علائم زردی، کوتولگی و پیچیدگی برگ نشان می دادند به ترتیب در استان های فارس و خوزستان نمونه برداری شد. در مورد نمونه های انتخابی مراحل استخراج دی ان ای، تکثیر ژنوم با آغازگرهای نانوویروس ها و بدنبال آن همسانه سازی و تعیین ترادف انجام شد. چهار قطعه ی ژنوم شامل DNA-R (کد کننده پروتئین اصلی همانندسازی)، DNA-M (کد کننده پروتئین حرکتی)، DNA-U1 (کد کننده یک پروتئین با عمل نامشخص) و DNA-U2 (کد کننده یک پروتئین با عمل نامشخص) تکثیر و تعیین ترادف شدند. نتایج تعیین ترادف نشان داد که این قطعات مربوط به FBNSV می باشد. این اولین گزارش از وقوع این ویروس در ایران می باشد. مقایسه ترادف ژنوم قطعات DNA-R، DNA-M، DNA-U1 و DNA-U2 با قطعات مشابه جدایه های FBNSV و نانوویروس های موجود در بانک ژن نشان داد که جدایه های باقلا و لوبیای FBNSV در ایران بیشترین شباهت را با جدایه های این ویروس از کشور آذربایجان دارند. نتایج حاصل از مطالعات تبارزایی نشان داد کهFBNSV به FBNYV و Milk vetch dwarf virus در مقایسه با Subterranean clover stunt virus (SCSV) نزدیک تر می باشد. SCSV یک گروه مجزا تشکیل داده و کمترین شباهت را با دیگر نانوویروس ها نشان می دهد. در دندروگرام های رسم شده برای قطعات DNA-R و DNA-U2، FBNSV بیشترین نزدیکی را با FBNYV نشان داد در حالی که در دندروگرام های قطعات DNA-M و DNA-U1، FBNSV به ترتیب به Milk vetch dwarf virus و ویروس برگ زرد باقلا (FBYLV) نزدیک تر بود. در تمام موارد جدایه های FBNSV از کشورهای آذربایجان، اتیوپی، مراکش و ایران یک گروه مجزا از FBNYV را تشکیل دادند. بنظر می رسد FBNSV و FBNYV دو گونه مجزا از نانوویروس ها باشند. مطالعات تکمیلی در مورد FBNSV در جریان است.

حبوبات؛ لوبیا؛ ویروس زردی بافت مرده ی باقلا