عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

عظیمه حسینی؛ سید افشین سجادی؛ عبدالرحیم مهدوی

اغلب رقمهای تجاری توتون به بیماریهای ویروسی حساس می‌باشند. ویروس‌ها به دلیل تاثیر بر کیفیت و کمیت محصول، از اهمیت خاصی برخوردار هستند. از طرفی تولید و معرفی ارقام به صورت دوره‌ای یکی از دغدغه‌های محققان اصلاح نباتات می‌باشد، زیرا همواره به علت تغییر در شرایط آب و هوایی، وفور بیماری‌ها و آفات و عکس‌العمل گیاهان به این تغییرات، ممکن است عملکرد و کیفیت ارقام تحت تاثیر قرار گیرد، لذا داشتن ارقام جایگزین همواره مفید خواهد بود. لذا در این تحقیق چهار هیبرید نر عقیم هوا خشک اصلاح شده شامل HB1، HB4، HB19، HBT8 که توسط محققین مرکز تحقیقات و آموزش تیرتاش تولید شدند، همراه با هیبرید نر عقیم وارداتی HP4105 و رقم تجاری بارلی 21 طی دو سال در مزرعه‌ مرکز تحقیقات و آموزش تیرتاش از نظر آلودگی طبیعی به ویروسهای وای سیب‌زمینی (PVY) و موزاییک خیار (CMV) مورد ارزیابی قرار گرفتند. هر یک از تیمارها (ارقام) در سه تکرار و هر تکرار شامل 20 بوته در یک ردیف بوده‌ است. آلودگی رقم‌ها طبیعی بوده و آلودگی مصنوعی انجام نشد. بذرپاشی در خزانه‌ها اسفند 1393 و نشاکاری در اواخر اردیبهشت ماه 1394 (متداول منطقه) انجام شد. در این آزمایش مزرعه‎ای، اساس کار بر مبنای علایم ظاهری موجود و قابل مشاهده بر روی بوته‌ها بود. ارزیابی‌ها بر اساس علایم مرتبط با ویروس وای‌‌سیب‌زمینی روی گیاه توتون که از دو نوع نکروتیک و موزاییک هستند طبق روش سازمان کرستا در سه مرحله انجام شدند. همچنین ارزیابی نسبت به ویروس موزاییک توتون و ویروس موزاییک خیار به طور چشمی براساس علایم مشاهده شده صورت گرفت. براساس ارزیابی‌هایی که در چند مرحله صورت گرفتند، علایم مشابه ویروس وای سیب‌زمینی در اغلب رقم‌های مورد بررسی مشاهده گردید. در بیشتر موارد علایم از تیپ موزاییک (روشنی رگبرگ، رگبرگ نواری، نقوش کلروتیک) بودند. در سال اول (1393) فقط در رقم HB4 علایم نکروتیک ویروس وای سیب‌زمینی (نکروز رگبرگ اصلی و فرعی، نقوش نکروتیک) دیده شد و رقم HBT8 آلودگی ویروس وای سیب‌زمینی را نشان نداد اما در سال دوم (1394) علایم مشابه ویروس وای سیب‌زمینی در کلیه رقم‌های مورد بررسی مشاهده گردید که در بیشتر موارد علایم از تیپ موزاییک (روشنی‌رگبرگ، رگبرگ‌نواری، نقوش کلروتیک) بودند. در ارقام HBT8 و HB1 علایم نکروتیک ویروس وای سیب‌زمینی (نکروز رگبرگ اصلی و فرعی، نقوش نکروتیک) دیده شد. همچنین در هر دو سال در کلیه ارقام مورد بررسی علایم ویروس موزاییک خیار (موزاییک تاولی، نقش برگ بلوطی، بدشکلی) مشاهده گردید. هیچ یک از ارقام مورد بررسی نسبت به آلودگی این ویروس مقاوم نبوده‌اند. علایم مشابه ویروس موزاییک توتون نیز جز رقم‌ Burley 21 در سایر رقم‌های مورد بررسی دیده شد. لازم به ذکر است ارزیابی‌ها به صورت چشمی براساس علایم مشاهده شده و بدون آلودگی مصنوعی در شرایط مزرعه انجام شده است.

توتون؛ هیبرید؛ ویروس وای سیب‌زمینی؛ ویروس موزاییک خیار؛ عکس‌العمل