عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

پریسا بنا مولایی؛ شهزاد ایرانی پور؛ شهریار عسگری

مطالعه‌ی رفتار پارازیتویید‌ها و شکارگرها کلید مهمی در درک چگونگی زندگی حشرات، چگونگی تأثیر آن‌ها روی پویایی جمعیت میزبانشان و روی ساختار جوامعی است که در آن زندگی می‌کنند، بنابراین چنین مطالعاتی پیش نیاز ضروری برای انتخاب دشمنان طبیعی در برنامه‌های کنترل زیستی و ارزیابی طرز عمل آن‌ها بعد از رهاسازی می‌باشد. از این رو، مطالعه اجزای رفتاری اثرات متقابل میزبان- پارازیتویید می‌توانند جهت پیش‌گویی روابط میزبان- پارازیتویید استفاده شوند. مطالعه‌ی واکنش تابعی دشمن طبیعی قبل از رهاسازی دارای اهمیت ویژه‌ای در کنترل زیستی است. مطالعات مختلف نشان داده‌اند که برآورد پارامترهای واکنش تابعی با زمان کل در دسترس پارازیتویید تحت تأثیر قرار می‌گیرند و افزایش زمان پارازیتویید موجب بروز اریبی در برآورد این پارامترها می‌گردد، یعنی این امر باعث افزایش کاذب زمان دست‌یابی و کاهش قدرت جستجو می‌گردد. از این جهت برای به ‌دست آوردن زمان دست‌یابی واقعی پارازیتویید نیاز به مشاهدات مستقیم می‌باشد. زنبور پارازیتویید Trissolcus vassilievi (Mayr) از جمله پارازیتوییدهای مهم در کنترل زیستی سن گندم و با قدرت پارازیتیسم بالا است که تا کنون اجزای رفتاری آن مورد مطالعه قرار نگرفته است. به این دلیل در این بررسی دو جمعیت زنبور T. vassilievi با منشاء معتدله (تبریز) و نیمه گرمسیری (ورامین) انتخاب و زمان لازم برای هر یک از رفتارهای تخم-ریزی زنبور با مشاهده‌ی مستقیم تعیین گردید. بودجه‌ی زمانی این زنبورهای کاوشگر به چهار جزء شاخک‌زنی، پارازیتیسم، علامت‌گذاری میزبان و رفتارهای نمایشی مثل استراحت یا راه رفتن در کناره‌های ظرف تقسیم شد و رفتار تخم‌ریزی زنبورهای ماده‌ی بارور 24 ساعته-ی نسل سوم هر جمعیت به ‌طور جداگانه روی پنج دسته تخم سن گندم از زمان رهاسازی زنبور در لکه‌ی میزبانی (لوله‌ی آزمایش 10×5/1
سانتی‌متر) به ‌مدت سه ساعت با مشاهده‌ی مستقیم زیر بینوکولر، بدون نور مصنوعی در پنج تکرار ثبت شد. زمان‌های مربوط به هر رفتار به‌وسیله‌ی یک کرونومتر برحسب ثانیه ثبت گردید و یک بار براساس زمان کل برای مجموع میزبان‌های پارازیته شده و یک‌ بار به‌ازای یک فرد میزبان وارد محاسبه شد. میانگین زمان چهار رفتار مرتبط با افراد میزبان به ‌ازای تمام میزبان‌های موجود به ‌ازای هر ماده‌ی
T. vassilievi در یک لکه‌ی میزبانی در جمعیت تبریز به ‌ترتیب 52/70±1071، 26/293±60/4288، 38/60±20/874 و 89/133±972 ثانیه و در جمعیت ورامین به ‌ترتیب 03/94±20/1237، 72/365±60/4911، 08/87±935 و 20/69±80/1136 ثانیه بود. میانگین رفتارهای فوق به ‌ازای یک نوبت تخم‌گذاری در جمعیت تبریز به ‌ترتیب 16/1±87/31، 18/2±64/127، 83/0±02/26 و 75/6±93/28 ثانیه و در جمعیت ورامین به‌ ترتیب 83/0±40/31، 88/1±66/124، 77/0±73/23 و 05/6±85/28 ثانیه به ‌دست آمد. از این‌رو، زمان لازم برای دست‌یابی حدود سه دقیقه و با احتساب حرکات نمایشی چهار دقیقه و با فرض بیشینه‌ی تعداد دست‌یابی 45 عدد بر روز، سه ساعت زمان برای پارازیتیسم لازم بود. زمان پارازیتیسم رو به انتهای آزمایش به‌کندی افزایش یافت.

رفتار تخم‌ریزی؛ مشاهدات مستقیم؛ اجزای رفتار؛ زنبور پارازیتویید؛ زمان دست‌یابی