عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

پریسا بنا مولایی؛ شهزاد ایرانی پور؛ شهریار عسگری

در بین دشمنان طبیعی سن گندم، زنبورهای پارازیتویید تخم نقش فعالی در کاهش جمعیت سن Eurygaster integriseps Puton در مزارع دارند. در این میان زنبور Trissolcus vassilievi (Mayr) به‌عنوان یکی از مهم‌ترین گونه‌ها در کنترل زیستی سن گندم مطرح است. حد پارازیتیسم برای جمعیت میزبان بستگی به تعداد پارازیتویید‌ها و توانایی آن‌ها در پیدا کردن میزبان و پارازیته کردن آن‌ها دارد. بنابراین منطقی است که در مطالعه‌ی دینامیسم پارازیتیسم تفاوت‌هایی بین عوامل مؤثر بر تراکم پارازیتویید‌ و کارآیی جستجوی پارازیتویید‌ در نظر گرفت. بهترین روش برای درک این منظور تشخیص دو نوع واکنش پارازیتویید‌ یعنی واکنش تابعی و واکنش عددی است که نوع این واکنش‌ها‌ از مهم‌ترین عوامل مؤثر در انتخاب یک پارازیتویید‌‌ در برنامه‌های کنترل بیولژیک محسوب می-شود. دو جمعیت زنبور و دو جمعیت سن گندم با منشاء معتدله (تبریز) و نیمه گرمسیری (ورامین) برای این مطالعه به‌کار گرفته شدند. آزمایش‌های واکنش تابعی با تراکم‌های 1، 4، 7، 14، 28، 56 و 84 تخم میزبان از هر جمعیت به‌ترتیب در 50، 20، 10، 10، 5، 5 و5 تکرار در دو زمان 6 و24 ساعت با استفاده از زنبورهای ماده‌ی بارور تغذیه کرده‌ی 24 ساعته‌ی نسل سوم T. vassilievi از هر جمعیت زنبور و فرزندان حاصل از تلاقی معکوس آن‌ها درون اتاقک رشد در دمای C°1±26، رطوبت نسبی 5±50% و دوره‌ی نوری 16 ساعت روشنایی در شبانه‌روز انجام شدند. نتایج تجزیه‌ی رگرسیون لجستیک واکنش تابعی دو جمعیت زنبور به تراکم‌های مختلف تخم دو جمعیت سن گندم نشان داد که در تمام تیمارها واکنش تابعی از نوع سوم بود. مقادیر فراسنجه‌های واکنش تابعی نوع سوم شامل قدرت جستجو (b) و زمان دست‌یابی (Th) برای این زنبور در تمام تیمارها بسیار نزدیک به‌هم بود. تفاوت پارامترهای واکنش تابعی و نرخ پارازیتیسم در تیمارهای مختلف اندک و کمتر از 10% اختلاف در نرخ پارازیتیسم در یک تراکم میزبان، بین تیمارهای مختلف و حداکثر 5/13% تفاوت در زمان دست‌یابی و
بیشینه‌ی تعداد حمله در زنبورهای تلاقی نسبت به جمعیت‌های اصلی دیده شد. افزایش زمان آزمایش از 6 به 24 ساعت تأثیری در میزان پارازیتیسم نداشت و تنها باعث افزایش کاذب زمان دست‌یابی و کاهش شیب خط نرخ حمله شد. بیشینه‌ی نرخ حمله در جمعیت‌های اصلی بین 42 تا 45 و در تلاقی‌ها حداکثر 5/47 عدد بر روز متغیر بود. زمان دست‌یابی در زنبورهای تبریز قدری طولانی‌تر بود و برعکس، پارامتر b در زنبورهای ورامین بیشتر بود که نشان می‌دهد در این زنبورها با افزایش تراکم میزبان، نرخ حمله با شتاب بیشتری افزایش می‌یابد، یا به بیان دیگر، واکنش وابسته به تراکم قوی‌تری دارند. اثر میزبان در تمام تیمارها غیرمعنی‌دار بود. این بررسی نشان داد که زنبورهای ورامین برتری جزئی از لحاظ نرخ حمله و سرعت کاوش دارند.

زنبور پارازیتویید؛ کنترل بیولژیک؛ قدرت جستجو؛ زمان دست‌یابی؛ جمعیت میزبان