عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

المیرا نوروزی تومتری؛ علی اسکندری؛ سید حسین میربابایی کرانی

نماتدهای انگل گیاهی در کلیه‎ی نقاط کشاورزی جهان یافت شده و هر محصولی مورد حمله‌ی آنها قرار می گیرد. نماتدها اثرات نامطلوبی در گیاه ایجاد نموده که بستگی به نحوه ی تغذیه، جمعیت نماتد، نوع میزبان و شرایط محیطی دارد. سبزیجات نیز همانند سایر گیاهان، مورد ‎حمله‌ی نماتد‌های انگل قرار می‌گیرند. سبزیجات گروهی از گیاهان محسوب می‌شوند که با اهداف مختلفی در بوم نظام‌های زراعی، مورد کشت و کار قرارگرفته و سرشار از فیبر، موادمعدنی، ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها می‌باشند. اندام‌های مختلف سبزیجات شامل ریشه، ساقه، برگ، گل و میوه به‌صورت تازه‌خوری و یا فرآوری شده در تهیه‌ی انواع مواد غذایی و دسرها به کار می‌روند. سبزیجات از اجزای مهم رژیم غذایی سالم بوده و در پیشگیری از بیماری‌های قلبی و برخی از انواع سرطان‌ها به‌خصوص سرطان‌های دستگاه گوارش مؤثر می‌باشند. با توجه به اینکه مطالعاتی که تاکنون در استان آذربایجان غربی و مخصوصا شهرستان ارومیه صورت گرفته محدود بوده و غالبا در رابطه با شناسایی نماتد های انگل درختان میوه و چند گیاه زراعی بوده است، در این تحقیق به صورت متمرکز نماتد های انگل مزارع سبزی در شهرستان ارومیه شناسایی و معرفی گردید. به منظور شناسایی نماتد‌های انگل مزارع سبزی شهرستان ارومیه، در سال 1393 تعداد 60 نمونه‌ی خاک و ریشه، از مناطق مختلف شهرستان ارومیه جمع‌آوری گردید. پس از انتقال نمونه‌ها به آزمایشگاه، عملیات شستشوی خاک و ریشه‌ها، استخراج نماتد‌ها با استفاده از روش سینی (Whitehead & Heming, 1965) و روش تلفیقی الک- سانتریفیوژ ((Jenkins, 1964 و تثبیت و انتقال آن‌ها به گلیسیرین با استفاده از روش دگریسه (1969) انجام پذیرفت. سپس از نماتد‌های جداسازی شده به تفکیک جنس، لام‌های میکروسکوپی دائمی و در صورت لزوم از قسمت‌های مختلف بدن نماتد‌های کرمی‌شکل برش‌های عرضی تهیه شد. سپس با مشاهده‌ی اسلایدها زیر میکروسکوپ نوری مدل Leitz dialux22، بر اساس مشخصات ریخت‌شناسی، جنس هر یک از نماتد‌ها مشخص گردیده و اندازه‌زنی نمونه‌ها با نرم‌افزار Dinocaptur2 انجام گردید. پس از مشاهدات میکروسکوپی، بر اساس مشخصات ریخت‌شناختی و داده‌های ریخت‌سنجی و با استفاده از منابع علمی و کلیدهای تشخیص گونه ها، شناسایی انجام پذیرفت. در این مطالعه تعداد 20 گونه متعلق به 12 جنس شامل Amplimerlinius globigerus ، Aphelenchoides asterocaudatus، Aphelenchoides spicomucronatus، Aphelenchus avenae، Aphelenchus isomerus، Boleodorus thylactus، Ditylenchus myceliophagus،Filenchus vulgaris، Geocenamus brevidens،Geocenamus pseudobavaricus ، Helicotylenchus crassatus، Helicotylenchus digonicus، Helicotylenchus microcephalus، Helicotylenchus pseudorobustus، Helicotylenchus vulgaris، Mesocriconema antipolitanum، Pratylenchus neglectus، Psilenchus aestuarius، Psilenchus hilarulus و Zygotylenchus guevarai شناسایی و گزارش گردید. از بین گونه‌های شناسایی شده، هفت گونه‌ی Aphelenchoides asterocaudatus، Aphelenchoides spicomucronatus، Aphelenchus isomerus، Geocenamus pseudobavaricus، Helicotylenchus crassatus، Helicotylenchus microcephalus و Psilenchus aestuarius برای اولین بار از استان آذربایجان غربی و شهرستان ارومیه گزارش گردید، همچنین جنس Helicotylenchus با تعداد پنج گونه دارای بیشترین تنوع می‌باشد.

نماتد‌های فوق بالا خانواده‌ی Tylenchomorpha؛ شناسایی؛ سبزی؛ ارومیه