عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

مسعود صاحبی؛ سوما نریمانی؛ سعید طریقی؛ مهدی اخلاقی؛ حسین میرزایی نجفقلی

گیاهان جنس اُرکیده‌ امروزه در تمام دنیا از پر فروش‌ترین و جذاب‌ترین گیاهان به شمار می‌روند. اُرکیدها از خانواده Orchidaceae یا ثعلب‌ها هستند و برخی از گونه‌های وحشی آن در نواحی گرمسیر ایران وجود دارند. یکی از جنس‌های جذاب‌ و گران قیمت‌ این خانواده، اُرکیده فالانوپسیس (phalaenopsis) است که در ایران تحت شرایط گلخانه‌ای پرورش داده می‌شود. در شرایط طبیعی این گیاهان بیشتر به رطوبت و نور ملایم نیاز دارند. عوامل متعددی از جمله عوامل بیماریزا‌ی گیاهی، تولید این گیاهان را با چالش مواجه می‌کنند. به دلیل شرایط مطلوب از جمله دما و رطوبت مناسب در گلخانه‌های پرورش گیاهان زینتی، خسارت باکتری‌های بیماریزا قابل توجه خواهد بود. این عوامل بیماریزا با ایجاد علائم مختلف در طوقه، ساقه و برگ‌ سبب کاهش کمی و کیفی محصولات می‌شوند و خسارت اقتصادی زیادی را ایجاد می‌کنند. طی بازدیدهای انجام گرفته در زمستان 1394 از گلخانه‌های زینتی مناطق پیرامون تهران از جمله پاکدشت، علائمی به صورت لکه‌های آبسوخته تیره رنگ همراه با هاله زرد در برگ (بویژه برگ‌های مسن) و قسمت‌هایی از ساقه که نزدیک به زمین بود، مشاهده گردید. پس از انتقال نمونه‌ها به آزمایشگاه، جداسازی اولیه، بر روی محیط آگار غذایی، کینگ-ب و محیط نیمه انتخابی ائوزین متیلن بلو انجام شد. جدایه‌های باکتریایی توسط آزمون‌های بیوشیمیایی و فیزیولوژی تشخیصی باکتری‌ها شامل گرم، کاتالاز، اکسیداز، تحرک، ، لهانیدن ورقه‌های سیب زمینی، تولید رنگدانه فلورسنت رو محیط کشت KB، هیدرولیز ژلاتین، استفاده از قندهای گلوکز و رافینوز شناسایی شدند. برخی جدایه‌ها توانایی تولید رنگدانه فلورسنت بر روی محیط کشت کینگ-ب را از خود نشان دادند. جدایه‌های مذکور گرم منفی، هوازی اجباری، اکسیداز و کاتالاز مثبت بودند و توانایی لهانیدن ورقه‌های سیب زمینی و تحرک را از خود نشان دادند، این جدایه ها به عنوان Pseudomonas sp. تشخیص داده شدند. سایر جدایه‌ها کُلنی‌های کِرم رنگ با حاشیه صاف به اندازه 2 تا 4 میلیمتر را ایجاد نمودند، این جدایه‌ها متحرک، دارای تاژک محیطی، گرم منفی، بی‌هوازی اختیاری، کاتالاز مثبت و اکسیداز منفی تشخیص داده شدند. این جدایه‌ها به لحاظ تولید اسید از ترکیبات کربنه رافینوز و گلوکز، داشتن آنزیم ژلاتیناز، لهانیدن ورقه‌های سیب زمینی به عنوان گونه carotovorum Pectobacterium تشخیص داده شدند. برای انجام تست بیماریزایی، مایه زنی در شرایط گلخانه با دو روش تزریق و محلول پاشی برای جدایه‌های باکتری در رقت CFU/ml 108×1 به گیاهان اُرکیده انجام شد. علائم بیماری به صورت ایجاد لکه‌های آبسوخته بر روی برگ‌های مایه زنی شده بعد از 20 روز ظاهر گردید. همچنین پس از بروز علائم، باکتری‌ها مجددا از آنها جدا سازی شد. نتایج آزمایشات فوق نشان داد که حضور این باکتری‌ها در گلخانه‌ها یک تهدید جدی است و اتخاذ اقدامات مناسب برای کنترل و جلوگیری از گسترش بیمارگرها ضروری است.

ارکیده؛ Pectobacterium؛ Pseudomonas