عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

حسن مومنی؛ همایون کاظمی

پوسیدگی خوشه، ساقه و مرگ گیاهچه با عامل Stenocarpella maydis از جمله بیماری‌های شایع برخی مناطق ذرت‌خیز دنیا است. در سال‌های اخیر با توجه به واردات بذر از کشورهای تولید کننده و با توجه به شیوع این بیماری در برخی از این کشورها از جمله آرژانتین و برزیل، توجه به این بیماری بیش از پیش شده است. با وجود گزارشی از وجود عامل بیماری روی نمونه‌های بذری مشکوک در کشورمان، این بیماری اکنون جزو لیست قرنطینه خارجی کشور است. در این بررسی نمونه‌های مشکوک به بیماری از مناطق مختلف ذرت‌کاری کشور شامل استان‌های مازندران، اردبیل، خوزستان و فارس جمع‌آوری و به آزمایشگاه منتقل شد. جداسازی و شناسایی جدایه‌های قارچی روی محیط کشت‌های PDA، CLA و کاغذ صافی مرطوب انجام شد. بررسی‌های انجام شده نشان داد در مناطق نمونه برداری که قسمت مهمی از مناطق ذرت‌کاری کشور را در بر می‌گیرد، خوشبختانه عامل قارچی Stenocarpella maydis وجود ندارد. جمعا 80 جدایه قارچ از نمونه‌های مشکوک به آلودگی از استان‌های مختلف جمع‌آوری شدند که عمدتا متعلق به گونه‌های مختلف قارچ فوزاریوم بودند. 59 جدایه قارچ متعلق به گونهFusarium verticillioides بود که تقریبا 74% از کل جدایه‌های به دست آمده را تشکیل می‌داد. 12 جدایه قارچ متعلق به گونه F. proliferatum بود که 15% درصد کل جدایه‌های به دست آمده در این تحقیق را شامل می‌شد. این گونه میکروکنیدیوم‌های فراوان چماقی شکل تولید کرد که در زنجیره‌هایی قرار داشتند. البته طول این زنجیره‌های میکروکنیدیوم نسبت به گونه F. verticillioides بسیار کوتاه‌تر بود.گونه F. subglutinans با 5 جدایه تقریباشامل 6 % درصد کل جدایه‌های به دست آمده در این بررسی بود. تفاوت اصلی این گونه با F. verticillioides عدم وجود زنجیره میکروکنیدیوم‌ها و وجود کنیدیوفورهای پلی‌فیالید بود. گونه F. graminearum عامل اصلی بیماری فوزاریومی سنبله گندم در کشور می‌باشد و در جداسازی‌های انجام شده چهار جدایه از این گونه قارچی از نمونه‌های ذرت به دست آمد که تقریبا 5% کل جدایه‌ها را شامل می‌شد. هر چند در بررسی‌های مزارع ذرت علایم شبیه بیماری پوسیدگی خوشه ذرت با عامل S. maydis در بسیاری از موارد مشاهده و گزارش گردید ولی به دلیل تشابه علایم بیماری با بسیاری از پوسیدگی‌های فوزاریومی و کمپلکس بودن علایم به نظر می‌رسد در اغلب موارد عامل بیماری قارچی غیر از S. maydis است. انجام چنین پایشی در خصوص پی‌جویی عامل بیماری تا حدی نگرانی ما را از نظر حضور بیماری در کشور مرتفع کرد. باید تمهیدات لازم جهت ممانعت از ورود عامل بیماری در قالب قوانین قرنطینه‌ای انجام تا از ورورد بیماری به خصوص از کشورهای آمریکای لاتین که جزو مناطق آلوده به بیماری هستند، جلوگیری به عمل آید. توصیه می‌شود ورود بذر ذرت از کشورهای آلوده همچون برزیل و آرژانتین با نظارت و دقت بیشتری (حتی در مواردی که برای مصرف دام وارد می گردد) صورت گیرد.

بیمارگر؛ قرنطینه؛ بذر