عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

رضا سیفی؛ سعید محرمی‌پور؛ مهدی عیاری نوش آبادی

دانشگاه تربیت مدرس

کنه تارتن دولکه‌ای Tetranychus urticae Koch (Acari: Tetranychidae) یک آفت پلی فاژ با پراکنش جهانی است که به دلیل انتشار گسترده، دامنه میزبانی وسیع، خسارت شدید، نرخ بالای افزایش جمعیت و نیز توانایی ایجاد مقاومت اهمیت زیادی دارد. برای مدیریت این آفت بیشتر از سموم شیمیایی استفاده می‌شود. استفاده از سموم شیمیایی برای کنترل این آفت باعث بروز مشکلاتی مانند مقاومت، آلودگی محیط زیست و باقیمانده سموم شده است. لذا ترکیبات گیاهی کم خطر و سازگار با محیط زیست جایگزین مناسبی برای این ترکیبات به حساب می‌آیند. در این پژوهش سمیت تماسی و تخم‌کشی عصاره‌های اتیل استاتی، متانولی، بوتانولی، کلروفرمی و هگزانی گیاه گز روغنی Moringa peregrina روی کنه تارتن دو لکه ای در شرایط آزمایشگاهی مورد مطالعه قرار گرفت. آزمایش ها در 5 تکرار و در شرایط دمایی 1±25 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 5±65 درصد و دوره نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی انجام شد. مقدار یک میلی لیتر از غلظت‌های مختلف عصاره‌ها با فشار یک بار با استفاده از برج پاشش روی دیسک برگی گیاه لوبیا حاوی 20 کنه ماده بالغ پاشیده و تلفات پس از 24 ساعت شمارش شد. مقایسه و تجزیه و تحلیل LC50‌ها با استفاده از نرم افزار آماری SPSS 23 انجام شد. نتایج نشان داد که عصاره اتیل استاتی دارای بیشترین سمیت تماسی روی کنه ماده بالغ با LC50 برابر با 4259 پی پی ام می‌باشد. پس از آن عصاره‌های متانولی (6464 پی‌پی‌ام)، بوتانولی (7992 پی‌پی‌ام )، کلروفرمی (9742 پی‌پی‌ام) و هگزانی (10350 پی‌پی‌ام) می‌باشند که تفاوت معنی داری با شاهد نشان دادند. بر اساس محاسبه سمیت نسبی بین LC50 عصاره‌های کلروفرمی و هگزانی تفاوت معنی دار مشاهده نشد. طی مطالعات تکمیلی برای بررسی اثرات تخم کشی عصاره‌ها، شمارش روزانه تخم‌های تفریخ شده به مدت 12 روز پس از تیمار با غلظت 8000 پی پی ام نشان داد، عصاره هگزانی با 70 درصد تلفات، بیشترین درصد تخم کشی را داشت در حالی‌که عصاره کلروفرمی باعث کمترین درصد تلفات تخم (5/22 %) شد. مطالعات قبلی نشان داده است که گیاه گز روغنی حاوی مقادیری از گلوکوزینولات می‌باشد. گلوکوزینولات‌ها ترکیبات ثانویه‌ای هستند که در واکنش به تغذیه آفت به ترکیبات سمی مانند ایزوتیوسیانات تبدیل می شوند. مطالعات نشان داده است که عصاره‌های اتیل‌استاتی، متانولی، بوتانولی، کلروفرمی و هگزانی به ترتیب دارای بیشترین مقادیر ایزوتیوسیانات می‌باشند. لذا این نتایج نشان می دهد با افزایش غلظت ایزوتیوسانات در عصاره اثرات کنه کشی افزایش یافته است. به طور کلی در این پژوهش، اثر کنه کشی گیاه گز روغنی به عنوان یک منبع طبیعی حاوی ترکیبات ایزوتیوسیاناتی به اثبات رسید.

اتیل استات؛ ایزوتیوسیانات؛ ترکیبات گیاهی