عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

علی روشن بخش قنبری؛ ابراهیم پورجم؛ مهدی عیاری نوش آبادی

تاکنون روشهای مختلفی برای کنترل جمعیت نماتدهای انگل‌ گیاهی به کار گرفته شده است که از جمله آنها می‌توان به استفاده از سموم شیمیایی اشاره داشت. از آنجایی که سموم شیمیایی اثرات مخربی بر محیط زیست داشته، لاجرم بایستی به دنبال روش‌های جایگزین برای کنترل نماتدها بود. یکی از این جایگزین‌های موثر و دوستدار محیط زیست، استفاده از عصاره‌های گیاهی است. در این تحقیق اثر نماتدکشی عصاره‌های چند گیاه بر دو گونه نماتد Aphelenchus avenae و Pratylenchus neglectus که به ترتیب پارازیت قارچ و انگل داخلی ریشه گیاهان مختلف هستند، ارزیابی گردید. از این بین عصاره هیدروالکلی دو گیاه بادرنجبویه (Melissa officinalis L.) و جعفری (Petroselinum crispum (Mill.) Fuss) اثر نماتدکشی بالاتری را از خود نشان دادند. به این منظور پس از خشک نمودن گیاهان و آسیاب نمودن آن‌ها، 10 گرم از موارد مورد مطالعه با 100 میلی‌لیتر اتانول 50% به مدت 48 ساعت به روش خیساندن عصاره‌گیری شد. پس از جدا کردن گیاه از عصاره، اتانول توسط دستگاه روتاری تبخیر و سپس محلول آبی به حجم مشخص رسانده شد. عصاره‌های به دست آمده توسط سانتریفیوژ و فیلترهای غشایی آماده‌سازی نهایی شد. دو گونه نماتد A. avenae و P. neglectus نیز به‌ترتیب بر روی ریسه‌های قارچ و دیسک‌های هویج کشت گردید. آزمون نماتدکشی طی طرح کاملا تصادفی با سه تکرار برای هر تیمار انجام شد. هر یک از عصاره‌ها برای 24و 48 ساعت بر روی نماتدها تیمار گشت. پس از گذشت 48 ساعت از تاثیر عصاره‌ها، نماتدهای مورد مطالعه برای 24 ساعت در آب مقطر استریل قرار گرفتند، تا احتمال بی حرکت شدن موقتی نماتدها مورد بررسی قرار گیرد. در نتیجه این تحقیق مشخص شد میزان نماتدکشی عصاره هیدروالکلی گیاه جعفری در زمان های 24 و 48 ساعت پس از تیمار به ترتیب %3/19 و %100 بر A. avenae و %3/35 و %5/98 بر P. neglectus اثر نماندکشی داشته است و پس از 24 ساعت تیمار با آب مقطر به ترتیب تنها %3/3 و %2/11 نماتدها به حالت متحرک برگشتند. همچنین عصاره هیدروالکلی گیاه بادرنجبویه بر نماتد A. avenae در زمان های 24 و 48 ساعت پس از تیمار به ترتیب %7/11 و %100 بوده و پس از 24 ساعت تیمار با آب مقطر، %7/21 برگشت‌پذیری نماتدها مشاهده شد. همچنین میزان نماتدکشی این گیاه بر نماتد P. neglectus در زمان های 24 و 48 ساعت پس از تیمار به ترتیب %5/44 و %100 بوده و پس از 24 ساعت تیمار با آب مقطر تنها در %2/11 نماتدها برگشت-پذیری مشاهده شد. با توجه به نتایج، می‌توان پیشنهاد کرد تا عصاره‌های بادرنجبویه و جعفری به عنوان آفت‌کش‌های طبیعی مورد مطالعه بیشتری قرار بگیرند تا در نهایت به عنوان جایگزینی طبیعی در این صنعت معرفی گردند.

عصاره‌های گیاهی؛ کنترل بیولوژیک؛ Aphelenchus avenae؛ Pratylenchus neglectus