عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

مجید شاهی بجستانی؛ عصمت مهدیخانی مقدم؛ رضا اقنوم؛ حمید روحانی

جو (Hordeum vulgare L.) یکی از گیاهان مهم تیره غلات (Gramineae) بوده و دارای انواع زراعی و وحشی می‌‌باشد. جو چهارمین غله مهم بعد از گندم، ذرت و برنج در جهان محسوب می‏شود. سالانه ۱۳۶ میلیون تن جو در سطح ۵۶ میلیون هکتار در جهان تولید می‏شود. جو یکی از مهمترین محصولات کشاورزی ایران است. در سال زراعی 91-1390، در ایران بعد از گندم، جو در مقام سطح زیر کشت در رتبه دوم قرار دارد. از آنجا که سطح زیر کشت این محصول در کشور زیاد بوده و میزان گزارش بیماری نماتد ریشه گرهی نیز در حال افزایش می باشد، درصورتیکه این محصول بتواند به عنوان میزبان بالقوه نماتد عمل کند اهمیت بررسی واکنش ارقام مختلف آن نسبت به نماتد ریشه گرهی آشکار می گردد. نماتدهای ریشه‏گرهی، گونه‏های جنس Meloidogyne ، در تمام جهان پراکنده‏اند و به طیف وسیعی از محصولات کشاورزی حمله کرده و به آنها خسارت وارد می‏‏کنند. خسارت وارده به محصولات کشاورزی بسته به میزبان، آب و هوا و گونه متهاجم متفاوت می‏‏باشد. در این تحقیق میزان واکنش27 رقم تجاری شامل ماکویی، بهمن، یوسف، نصرت، نیک، بهرخ، فجر 30، ریحان، نیمروز، صحرا، جنوب، زهک، والفجر، کویر، زر جو، ارس، لوت، ریحان 3، کارون، دشت، ترکمن، ترش، افضل، D10، شوری4 ، شوری 12 و EC-91-8، همچنین سه لاین امید بخش جو شامل EC-91-10, EC-81-17, EC-84-10 نسبت به نماتد ریشه‏گرهی‏ Meloidogyne javanica با ترکیب تیماری دو عدد تخم در یک گرم خاک و سه تکرار با قالب پایه بلوک‏های کامل تصادفی در شرایط گلخانه مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور جمعیت نماتد در آزمایشگاه خالص سازی شده و توسط اندازه گیری های مورفولوژیک شرح داده شده توسط جپسون در سال 1987 شناسایی گردید. سپس برای تکثیر جمعیت از رقم حساس کارون (گوجه فرنگی) استفاده شد. برای کاشت بذور ارقام مختلف جو، خاکی به نسبت مساوی، از خاک مزرعه و ماسه بادی (1:1) تهیه و مخلوط حاصل در دمای 121 درجه سانتی گراد به مدت 20 دقیقه سترون گردیده و درون گلدان های یک کیلویی که با استفاده از هیپوکلریت 0.5 درصد ضد عفونی شده بودند ریخته شد. سپس بذور جو در آنها کشت گردید. پس از گذشت 60 روز از مایه‏زنی، تعداد تخم / گرم ریشه و تعداد لارو سن دوم در صد گرم از خاک و همچنین تعداد گال ایجاد شده/ گرم ریشه در رقم‏های مختلف اندازه‏گیری شد. نتایج نشان داد که بین ارقام و لاین‏های مورد بررسی اختلاف قابل ملاحظه‏ای از نظر فاکتور تولیدمثل و شاخص گال وجود دارد. رقم ریحان با میانگین تعداد گال و کیسه تخم 5/103 در گرم ریشه و فاکتور تولیدمثل 4/8 دارای بیشترین حساسیت و لاین امید بخش EC-83-17 با میانگین گال و کیسه تخم 1/19 و رقم صحرا با فاکتور تولیدمثل 5/1 دارای کمترین حساسیت بوده اند.

کلمات کلیدی: ارقام تجاری جو؛ فاکتور تولید مثل؛ گال؛ نماتد ریشه گرهی‏