عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

¹منوچهر نژادوردی؛ ²اورنگ کاوسی

¹دانشگاه سراسری زنجان

²هئیت علمی

در گلخانه‌ها گونه‌های مختلف آفات (حشرات و کنه‌ها) با قطعات دهانی جونده و مکنده دیده می‌شوند. کنه‌ی تارتن (Tetranychus urticae Koch (Acari: Tetranychidae آفتی همه‌جازی است و به حدود 150 گونه‌ی گیاهی خسارت اقتصادی وارد می‌کند. این کنه یکی از مهم‌ترین آفات گیاهان گلخانه‌ای در نقاط مختلف جهان است. برای کنترل این آفت به شکل گسترده‌ای از ترکیبات شیمیایی استفاده می‌شود اما این آفت نسبت به حدود 180 ترکیب شیمیایی از خود مقاومت نشان داده است، از همین روی سعی می‌شود جمعیت این آفت با استفاده از کنترل تلفیقی مهار شود. دو آفت‌کش گیاهی به نام‌های تنداکسیر (Tondexir®) و پالیزین (Palizin®) به عنوان ترکیبات سازگار با محیط زیست برای کنترل آفات گلخانه‌ای تولید شده‌اند. تنداکسیر از عصاره‌ی روغنی سیر و فلفل و پالیزین از روغن نارگیل و عصاره‌ی نعنا و اکالیپتوس تهیه شده‌اند. اثر این دو فرمولاسیون روی آفات فیزیکی است بنابراین موجب بروز مقاومت در آفات هدف نمی‌گردند. با اینحال در سیستم مدیریت تلفیقی آفات بررسی اثرات جانبی هر ترکیب آفت کش روی دشمنان طبیعی ضرورت دارد. کنه‌ی شکارگر Phytoseiulus persimilis شکارگر اختصاصی کنه‌های تارتن است و بطور موثر علیه این آفت استفاده می‌شود. اثر کلی باقیمانده‌ی تازه‌ی هر یک از این دو ترکیب با محاسبه و تلفیق اثرات کشندگی و تولید مثلی روی کنه‌ی شکارگر انجام و تعیین گروه خطر بر اساس معیارهای اعلامی توسط سازمان بین المللی کنترل بیولوژیک و تلفیقی (IOBC) صورت گرفت. برگ‌های گیاه لوبیا به روش غوطه‌وری به بالاترین غلظت توصیه شده‌ی ترکیبات مورد آزمایش آغشته شدند. در تیمار شاهد از آب مقطر استفاده شد. روی هر برگ (تکرار) 15 لارو هم‌سن ۱۲ ساعته کنه‌ی شکارگر قرار داده شد. برای هر ترکیب شش تکرار در نظر گرفته شد و به مدت هشت روز به صورت روزانه، تکرار‌ها پایش و میزان مرگ‌و‌میر و میزان تخم ریزی بر حسب هر فرد ماده ثبت شد. مرگ‌ومیر مراحل نابالغ کنه شکارگر در تیمارهای شاهد، پالیزین و تنداکسیر به ترتیب برابر ۲/۴۱، ۶/۹۸ و ۱۰۰ درصد بود. میزان تخم‌ریزی هر فرد ماده‌ی شاهد و پالیزین هم به ترتیب برابر با ۳/۵۲ و ۳/۴۹ بود. اثر کلی سم (تلفیق مرگ‌و‌میر و تولیدمثل) تنداکسیر ۱۰۰ درصد و پالیزین برابر با ۵/۴۶ درصد ارزیابی شد. اختلاف معنی داری بین نتایج تیمار پالیزین و شاهد از نظر مرگ و میر و تولید مثل دیده نشد. بر اساس معیار‌های IOBC، اثر کلی بیش از 99 درصد بسیار خطرناک و اثر کلی کمتر از 30 درصد بی خطر تلقی می‌شود. در نتیجه در گلخانه‌ای که کنه‌ی شکارگر P. persimilis رهاسازی شده‌است، استفاده از تنداکسیر پیشنهاد نمی‌شود ولی استفاده از ترکیب پالیزین بلامانع می‌باشد.

مدیریت تلفیقی آفات؛ کنه شکارگر؛ حشره کش گیاهی