عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

لادن صدیقی؛ حسین رنجبر اقدم؛ سهراب ایمانی؛ محمود شجاعی

ساقه‌‌خوار ذرت و نیشکر Sesamia nonagrioides ، یکی از مهمترین آفات مزارع ذرت و نیشکر در مناطق جنوبی ایران به ویژه دشت خوزستان، محسوب می‌شود. بررسی تأثیر میزبان‌های گیاهی روی فراسنجه‌های جدول زیستی به ویژه روند رشد و نمو، مرگ و میر و تولیدمثل حشرات آفت از مطالعات ضروری مورد نیاز در مدیریت تلفیقی آفات است. بر این اساس، در پژوهش حاضر، مهمترین فراسنجه‌های جدول زیستی S. nonagrioides ، روی ذرت و نیشکر به عنوان مهمترین میزبا‌ن‌های طبیعی آن مورد بررسی قرار گرفت. آزمایشات در اتاقک رشد، در دمای 1±27 درجه‌ی سلسیوس، رطوبت نسبی 10±50 درصد و دوره‌ی نوری ۲۴ ساعت تاریکی (برای مرحله‌ی لاروی) و 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی (برای سایر مراحل زیستی) انجام شد. تجزیه و تحلیل داده‌های به دست آمده، بر اساس روش تجزیه‌ی جدول زیستی دو جنسی ویژه‌ی سن- مرحله، انجام شد. مقایسه‌ی میانگین تیمارها با بکارگیری آزمون Paired Bootstrap Test (PBT) در سطح احتمال ۵ درصد انجام گرفت. بدین منظور،۲۰۰ عدد تخم همسن (با طول عمر کمتر از 24 ساعت) از یک نسل آزمایشگاهی که به طور مجزا روی دو میزبان گیاهی یاد شده پرورش یافته بودند، به عنوان کوهورت مورد مطالعه قرار گرفت. بررسی‌ها با ثبت روند رشد و نمو، مرگ و میر و تخم‌ریزی روزانه تا مرگ آخرین فرد کوهورت مورد مطالعه ادامه داشت. با توجه به نتایج به دست آمده، میانگین طول دوره‌ی رشد و نمو کل مراحل نابالغ S. nonagrioides روی ذرت و نیشکر به ترتیب ۴۲/۰±۵۱/۵۳ و ۱۴/۰±۵۸/۳۹ روز بود. همچنین میانگین میزان باروری آن روی میزبان‌های یاد شده، به ترتیب ۹۴/۲±۰۷/۹۳ و ۷۲/۶±۹۵/۱۲۲ تخم برآورد شد. نرخ ناخالص تولیدمثل (GRR)، نرخ خالص تولیدمثل (R0)، نرخ ذاتی افزایش جمعیت (r) و نرخ متناهی افزایش جمعیت (λ) ساقه‌خوار S. nonagrioides، روی نیشکر به ترتیب ۰۴/۹±۶۱/۸۸ تخم، ۹۰/۴±۰۹/۴۶ تخم، ۰۰۲۷/۰±۰۹۰۹/۰ بر روز، ۰۰۳۰/۰±۰۹۵۱/۱ بر روز و روی ذرت به ترتیب ۳۲/۱۲±۲۰/۱۰۵ تخم، ۱۰/۳±۹۹/۲۶ تخم، ۰۰۲۱/۰±۰۵۷۹/۰ بر روز و ۰۰۲۲/۰±۰۵۹۶/۱ بر روز برآورد شد. میانگین طول یک نسل (T) ساقه‌خوار مورد بررسی روی میزبان‌های نیشکر و ذرت به ترتیب ۲۱/۰±۰۹/۴۲ و ۸۹/۰±۲۸/۵۴ روز تعیین شد. نتایج این تحقیق تأثیر میزبان‌ گیاهی روی روند رشد و نمو، مرگ و میر و تولیدمثل ساقه‌خوار سزامیا را نشان داد. بر اساس نتایج به دست آمده، مقادیر فراسنجه‌های برآورد شده روی دو میزبان ذرت و نیشکر از نظر آماری اختلاف معنی‌دار داشتند. به طور کلی نتایج نشان داد تولیدمثل و افزایش جمعیت ساقه‌خوار S. nonagrioides روی میزبان نیشکر بیشتر از ذرت می‌باشد. این موضوع مطلوبیت نیشکر را نسبت به میزبان ذرت برای این گونه اثبات می‌کند. بر این اساس می‌توان توصیه کرد که در مزارع نیشکر آلوده به ساقه‌خوار S. nonagrioides از ذرت به عنوان گیاه تله استفاده نشود.

پارامترهای رشد جمعیت؛ Sesamia nonagrioides؛ میزبان طبیعی؛ جدول زیستی دو جنسی