عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

مریم میرطالبی؛ ضیاالدین بنی هاشمی

در تابستان 1394، از مزارع گوجه‌فرنگی و خیار کفترک و منطقه باجگاه استان فارس نمونه‌برداری انجام شد و گیاهانی با علائم زوال و مرگ به آزمایشگاه منتقل شدند. به منظور جداسازی عامل بیماری ابتدا ریشه‌ها و طوقه‌ها با آب شسته شدند. و به مدت دو دقیقه در محلول هیپوکلریت سدیم 5/0 درصد گندزدایی و با آب مقطر سترون شستشو و روی کاغذ صافی سترون خشک شدند . سپس ریشه و طوقه به قطعات 3-2 میلی‌متری تقسیم و این قطعات روی تشتک‌های پتری حاوی محیط کشت سیب‌زمینی- دکستروز- آگار (PDA: عصاره‌ی 360 گرم سیب‌زمینی، 15 گرم آگار و آب مقطر تا حجم یک لیتر) کشت شدند. تشتک‌های پتری به مدت یک هفته در دمای 25 درجه سلسیوس نگهداری و قبل از شناسایی جدایه‌های به دست آمده به روش تک‌اسپور کردن خالص شدند. جدایه ها بر اساس خصوصیات ریخت‌شناسی شناسایی شدند. پرگنه‌های قارچ روی محیط کشت PDA تخت، لزج و صاف، نارنجی یا صورتی، میسیلیوم‌ها رویشی به هم فشرده و میسیلیوم‌های هوایی اغلب غایب و یا پراکنده بودند و کنیدیوفورها روشن، منفرد، دارای دیواره نازک بدون انتخاب یا به ندرت دارای انشعابات نامنظم: سلول کنیدی‌زا فیالیدیک، منفرد و صاف، فیالیدها بدون دیواره عرضی، به ندرت دارای یک دیواره نزدیک پایه و گاهی در انتهاب منشعب. کنیدیوم‌ها در سرهای لزج به صورت مجتمع تشکیل می‌شدند شفاف، بیضوی شکل که بتدریج در دو انتها باریک‌تر می‌شوند و فاقد دیواره و یا دیواره‌دار بودند. اندازه‌ی کنیدیوم‌ها 4-29/8-4 میکرومتر بود. براساس خصوصیات ریخت‌شناسی و مولکولی بر پایه‌ی توالی‌سنجی ناحیه‌ی فاصله‌ی ترانویسی شده‌ی داخلی (ITS) جدایه‌های بدست آمده Plectosphaerella cucumerina (Lindf.) W. Gams تشخیص داده شد. آزمون بیماریزایی با استفاده از گیاهان گوجه‌فرنگی، فلفل، هندوانه و طالبی انجام شد. برای این منظور از روش فرو بردن ریشه در کنیدیوم‌های جدایه‌های تک اسپور با غلظت ‌106 اسپور در میلی‌لیتر برای مایه‌زنی گیاهچه‌های ده روزه ارقام مختلف کشت داده شده در ورمی‌کولایت استفاده گردید. گیاهان مایه‌زنی شده در شرایط گلخانه ودر دمای 25-30 درجه سانتی‌گراد تا ظهور علایم نگهداری شدند. سه تا چهار هفته پس از مایه‌زنی، 70 درصد گیاهان مایه‌زنی شده علائمی مانند پژمردگی ، پوسیدگی ریشه و کم شدن ریشه‌های مویین و کوتاه شدن طول ساقه از خود نشان دادند. گیاهان شاهد علائم نداشتند و P. cucumerina از ریشه‌ی گیاهان آلوده مجدداًجداسازی شد. این اولین گزارش از زوال خیار و گوجه‌فرنگی ناشی از P. cucumerina از ایران است. در سال‌های اخیر P. cucumerina به عنوان یک بیمارگر نوظهور، بیشتر در دنیا گزارش شده است. انتشار گسترده‌ی P. cucumerina ، دامنه‌ی میزبانی وسیع آن و توانایی بقا به صورت پوده زیستی تهدیدی برای تولید محصولات کشاورزی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

خصوصیات ریخت شناسی؛ ناحیه‌ی ITS؛ آزمون بیماریزایی