عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

مهرداد پرچمی عراقی؛ ابراهیم گیلاسیان؛ فرزانه بساوند

مگس‌های سرکه (Drosophilidae) معمولاً در مواد آلی در حال فساد، خصوصا میوه‌های گندیده که مملو از باکتری، مخمّر و قارچ است یافت می‌شوند. از این رو بسیاری از گونه‌های این خانواده علاوه بر مزارع و باغ‌ها در محیط‌های مسکونی شهری و روستایی نیز به فراوانی حضور دارند و به عنوان آفات بهداشتی، موجب انتقال مکانیکی عوامل بیماری‌زا به مواد غذایی شده و سلامت ساکنین این جوامع را به خطر می‌اندازند. به منظور مطالعه فون مگس‌های سرکه، اقدام به ساخت تله از سطل‌های پلاستیکی یک‌بار مصرف (ظروف معمولی ماست) کردیم. ابتدا چند سوراخ (تقریبا به قطر یک سانتی‌متر) در بدنه آن‌ها ایجاد کردیم تا امکان ورود مگس‌ها به داخل ظرف فراهم گردید. قبل از طعمه‌گذاری، حدود یک سوم ظرف را با آب نمک اشباع شده (به عنوان نگه‌دارنده) پر نمودیم که چند قطره مایع شوینده نیز برای حذف کشش سطحی آب به آن افزوده گردید. سپس ظرف حاوی طعمه (میوه گندیده) را در داخل محلول به صورت غوطه‌ور قرار دادیم و یا آن‌که به وسیله یک سیم در ظرف آویزان کردیم تا در بالای سطح مایع، معلّق شود. تله‌ها در طول اردیبهشت و خرداد 1395 در محوّطه موسسه تحقیقات گیاه‌پزشکی کشور )شمیران( بر روی درختان قرار داده شدند و هر دو هفته یک بار تخلیه و طعمه‌ها جای‌گزین می‌‌شدند. هم‌زمان، با نصب یک تله Malaiseدر محوطه مرکز تحقیقات کشاورزی بمپور (بلوچستان) نمونه ‌های دیگری از مگس های سرکه جمع‌آوری شدند که پس از مطالعه این نمونه‌ها، گونه مگس Gitona beckeri Duda از زیر‌خانواده Steganinae از تهران و بمپور شناسایی شد و نخستین بار از غرب منطقه پالئارکتیک گزارش می‌گردد. این گونه در سال 1924 توسط Dudaاز کشور چین توصیف و به دنیای علم معرّفی گردید و از آن زمان تا کنون، ایران دوّمین کشوری است که وجود این گونه از آن گزارش می‌شود. نمونه‌ها هم‌اکنون در موزه حشرات هایک میرزایانس نگه‌داری می‌شود. جنس Meigen ‌ Gitonaو چند جنس دیگر زیرخانواده Steganinae از قبیلAmiota Loew, Apsiphortica Okada, Phortica Schiner دارای رفتار اشک‌خواری (lachryphagy) هستند که نشان‌دهنده روند تکاملی آن‌ها از ساپروفاژی (گند‌خواری) به پارازیتیسم (انگلی) است. مگس‌های سرکه اشک‌خوار از ترشحات چشمی جانوران و انسان تغذیه می‌کنند و به عنوان میزبان واسط بیماری چشمی thelaziasis عمل می‌کنند. عامل این بیماری نماتدی با نام علمیRailliet & Henry Thelazia callipaeda است که انگل چشم حیوانات اهلی و وحشی و انسان است. نماتدها پس از استقرار در چشم میزبان، به غدد و مجراهای اشکی نفوذ می‌کنند و موجب ترشحات و زخم در پلک‌ و قرنیه میزبان می‌شوند.
دلیل رفتار اشک‌خواری که علاوه بر مگس‌های سرکه در خانواده‌های دیگری از دوبالان مانند Muscidae و هم‌چنین راسته‌های بال‌پولک‌داران و بال‌غشاییان نیز دیده می‌شود، به نیاز این گونه‌ها به تأمین سدیم و برخی ریز مغذّی‌های دیگر برای تولید تخم و تنظیم سوخت و ساز بدن نسبت داده می‌شود.

گزارش جدید؛ دوبالان؛ تلازیاسیس؛ خاورمیانه