عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

صادق زارعی؛ سید محسن تقوی؛ حبیب الله حمزه زرقانی؛ ابراهیم اسداغی

شانکر باکتریایی مرکبات با عامل (Xcc)Xanthomonas citri subsp. citri یکی از بیماری‌های مهم مرکبات در دنیا می‌باشد. باکتری‏های بیماری‌زا می‌توانند روی گیاهان مختلف غیر از میزبان اصلی، جمعیت خود را به صورت اپی‌فیتی افزایش داده و برای مدت طولانی بقا یابند. این تحقیق با هدف تعیین دینامیک جمعیت و میزان تکثیر باکتری Xcc بر روی علف‌های هرز شامل تاج- ریزی قرمزSolanum) (alatum، تاج- ریزی سیاه (Solanum nigrum)، یونجه (Medicago sativa)، تاج- خروس Amaranthus retroflexus))، یولاف (Avena sativa)، کلزا (Brassica napus)، پیچک (Convolvulus arvensis) و سلمه تره (Chenopodium album) و نیز گیاهان زراعی شامل گوجه فرنگی (Solanum lycopersicum)، ذرت (Zea mays)، چغندر (Beta vulgaris)، گندم (Triticum aestivum)، لوبیا (Phaseolus vulgaris)، فلفل (Capsicum annum)، بادمجان (Solanum melongena) و آفتابگردان (Helianthus annuus) در شرایط گلخانه انجام شد. پس از کشت باکتری روی محیط کشت YDC، سوسپانسیونی از آن با غلظت 105 سلول در هر میلی لیتر تهیه شد، و روی گیاهان که از نظر شرایط سنی یکسان بودند در محیط گلخانه اسپری شد. در فواصل زمانی 2، 5، 10، 15 و 20 روز بعد از مایه‌زنی از آن‏ها نمونه برداری انجام شد و سوسپانسیونی از هر نمونه گیاهی تهیه و روی محیط YPGA کشت داده شد. بعد از گذشت 4-3 روز اقدام به شمارش کلونی‌های Xcc گردید و با وارد کردن ضرایب مختلف رقت، تعداد باکتری در هر گرم از بافت تازه گیاهی مشخص شد. لگاریتم پایه ده برای انجام تجزیه وتحلیل آماری و مقایسه میانگین‌ها استفاده شد. گونه‌های مختلف گیاهی از نظر توانایی نگه‌داری جمعیت اپی‌فیتی باکتری به سه گروه قابل تقسیم بودند. بعد از گذشت 20 روز گندم، تاج ریزی قرمز، تاج ریزی سیاه، یونجه و لوبیا به ترتیب با 55/2، 49/2، 46/2، 32/2 و 26/2 (لگاریتم تعداد سلول باکتری در گرم بافت گیاهی) جمعیت بالایی از باکتری را روی خود نگه‌داری کرده و در نتیجه باکتری نیز قادر به تکثیر زیاد روی این گیاهان می‌باشد. پیچک، یولاف، تاج خروس، فلفل، بادمجان، ذرت، سلمک، چغندر و گوجه فرنگی به ترتیب با 96/1، 94/1، 93/1، 80/1، 69/1، 44/1، 34/1، 11/1 و 04/1 دارای کمترین جمعیت باکتری بوده و باکتری نیز نمی‌تواند به میزان زیاد بر روی این گیاهان تکثیر پیدا کند. جمعیت باکتری روی کلزا و آفتابگردان در حد پایین و غیر قابل ردیابی بود. بنابراین به نظر می‌رسد که گیاهان گندم، تاج ریزی قرمز، تاج ریزی سیاه، یونجه و لوبیا میزبان‌های اپی‌فیتی مناسبی برای رشد و تکثیر باکتری Xcc باشند. به این ترتیب حذف این گونه‌های علف هرز و زراعی به عنوان منبع مهم اینوکولوم جهت کاهش جمعیت اپی‌فیتی و کنترل بیماری شانکر باکتریایی مرکبات از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌باشد.

مرکبات؛ شانکر باکتریایی؛ دینامیک جمعیت