عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

صادق زارعی؛ سید محسن تقوی؛ حبیب الله حمزه زرقانی؛ ابراهیم اسداغی؛ حمزه مفاخری

شانکر و لکه باکتریایی با عامل (Xap) Xanthomonas arboricola pv pruni یکی از مهمترین بیماری‌های درختان میوه هسته‌دار می‏باشد. به منظور بررسی نقش علف‌های هرز و گیاهان زراعی در بقای اپی‌فیتی باکتری، تعدادی از مهمترین علف‌های هرز باغی شامل تاج‏-‏ریزی قرمز ((Solanum alatum، تاج-‌ریزی سیاه (Solanum nigrum)، یونجه (Medicago sativa)، تاج-خروسAmaranthus) retroflexus)، یولاف (Avena sativa)، کلزا (Brassica napus)، پیچک (Convolvulus arvensis) و سلمه تره (Chenopodium album) و نیز گیاهان زراعی از جمله گوجه فرنگی (Solanum lycopersicum)، ذرت (Zea mays)، چغندر (Beta vulgaris)، گندم (Triticum aestivum)، لوبیا (Phaseolus vulgaris)، فلفل (Capsicum annum)، بادمجان (Solanum melongena) و آفتابگردان(Helianthus annuus) در شرایط گلخانه کشت شدند. سوسپانسیونی از باکتری Xapجدایه ICMP 17186 با غلظت 105 سلول در میلی- لیتر به قسمت‌های هوایی گیاهان اسپری شد. جهت تعیین بقای باکتری روی گیاهان مختلف، در فواصل زمانی 2، 5، 10، 15 و 20 روز بعد از مایه‌زنی از آن‌ها نمونه برداری شد. از نمونه‌های مربوط به هر گیاه سوسپانسیونی در رقت‌های 1-10، 2-10، 3-10 و 4-10 تهیه شد و 10 میکرولیتر از آن روی محیط کشت YPGA به صورت یکنواخت پخش گردید. تشتک‌ها در اتاقک رشد در دمای 27 درجه سلسیوس به مدت 4-3 روز نگه‌داری شدند. شمارش تعداد کلنی‌های رشد یافته روی هر یک از تشتک‌ها با دستگاه کلنی شمار انجام شد. جمعیت نهایی باکتری روی بافت‌های گیاهی بر حسب تعداد سلول بر گرم بافت گیاهی محاسبه گردید. لگاریتم پایه ده برای انجام تجزیه و تحلیل آماری و مقایسه میانگین‌ها استفاده شد. گونه‌های مختلف گیاهی از نظر توانایی نگه‌داری جمعیت اپی‌فیتی باکتری به سه گروه قابل تقسیم بودند. پس از گذشت 20 روز گندم، تاج- ریزی قرمز، تاج- ریزی سیاه، یونجه، سلمک، پیچک، لوبیا، یولاف، ذرت، بادمجان، تاج- خروس و فلفل به ترتیب با 62/2، 59/2، 58/2، 36/2، 36/2، 34/2، 32/2، 30/2، 19/2، 17/2، 14/2 و 11/2 (لگاریتم تعداد سلول باکتری در گرم بافت گیاهی) دارای بیشترین جمعیت اپی‌فیتی بودند. چغندر، گوجه فرنگی و آفتابگردان به ترتیب با 75/1، 14/1 و 04/1 حامل کمترین جمعیت باکتری بودند. جمعیت باکتری روی کلزا در حد پایین و غیر قابل ردیابی بود. نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که گیاهان گندم، تاج ریزی قرمز، تاج ریزی سیاه، یونجه، سلمک، پیچک، لوبیا، یولاف، ذرت، بادمجان، تاج خروس و فلفل می‌توانند به عنوان یکی از منابع مهم ذخیره کننده باکتری در طبیعت عمل نموده و در همه‌گیری و بقای اپی‌فیتی باکتری نقش ایفا کنند. به این ترتیب علف‌های هرز مزارع و گیاهان زراعی می‌توانند به عنوان میزبان اپی‏فیتی و نیز ثانوی باکتری عمل نموده و در شرایط مساعد محیطی موجب همه‌گیری و افزایش آلودگی در درختان هسته‌دار گردند. بنابراین، به نظر می‏رسد که توجه به توانایی بقای اپی‌فیتی باکتری عامل شانکر و لکه برگی هسته‌داران می‌تواند در مدیریت و کنترل این بیمارگر سودمند باشد.

شانکر و لکه باکتریایی؛ بقای اپی‌فیتی؛ هسته‌داران