عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

¹حمیدرضا صراف‌معیری؛ فاطمه پیرایش فر؛ ²سیدعلی صفوی؛ ³علیرضا بلندنظر

¹دانشگاه زنجان

²هیت علمی دانشگاه ارومیه

³مرکز تحقیقات گیاهان دارویی باریج اسانس کاشان

کنه تارتن دولکه‌ای Tetranychus urticae Koch آفتی همه‌چیزخوار است که بازه وسیعی از محصولات کشاورزی را در سراسر جهان آلوده می‌کند. کاربرد بیش از حد و نامناسب آفتکش‌ها منجر به بروز مشکلاتی مانند توسعه مقاومت، اثرات نامطلوب روی موجودات غیر هدف، شیوع آفات ثانویه، طغیان مجدد آفات و آلودگی‌های زیست محیطی شده است. گیاهان منابع غنی از متابولیت‌های ثانویه با خواص آفت‌کشی هستند که قادرند جایگزین مناسبی برای آفتکش‌های شیمیایی باشند. اخیراً تحقیقات متمرکزی برای کنترل این آفت به واسطه استفاده از ترکیبات فرموله شده بر اساس اسانس‌های گیاهی و یا مواد موثره آن انجام گرفته است. از طرفی در مدیریت تلفیقی آفات، استفاده از کنه شکارگر Amblyseius swirskii Athias-Henriot به عنوان یک عامل کنترل بیولوژیک کارآمد آفات گلخانه‌ای، به ویژه سفیدبالک و تریپس توجه زیادی را به خود جلب کرده است. در این مطالعه، سمیت تماسی سه ترکیب فرموله بر اساس تیمول (فراوان‌ترین جزء اسانس آویشن)، منتول (فراوان‌ترین جزء اسانس نعناع فلفلی) و مخلوطی از آنها به همراه روغن کلزا، شامل تیمول 5% + روغن کلزا 30%، منتول 5% + روغن کلزا 30% و تیمول 5% + منتول 5% + روغن کلزا 30% روی بالغین ماده T. urticae و A. swirskii به روش غوطه‌وری برگ به مدت 5 ثانیه در شرایط آزمایشگاهی بررسی گردید. آزمایش‌ها در دمای 1 ± 25 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 5 ± 70 درصد و دوره نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی انجام شد. هر تیمار با 4 تکرار و هر تکرار با 20 عدد کنه بالغ همسن انجام شد. نتایج نشان داد که تمام ترکیبات فرموله‌شده روی T. urticae و A. swirskii اثرات کشندگی دارند. همچنین با افزایش غلظت، درصد تلفات نیز افزایش یافت. در تمامی تیمارها کنه‌های تارتن به صورت معنی‌داری حساسیت بیشتری نسبت به کنه‌های شکارگر از خود نشان دادند و مقادیر LC50 بسیار کمتری را دارا بودند. پاسخ‌ها بر اساس نوع ترکیب، غلظت و موجود هدف، متفاوت بود. مقادیر LC50 سه ترکیب فرموله‌شده برای T. urticae به ترتیب 57/8، 390 و 40/6 میکرولیتر بر لیتر محاسبه شد، در حالی‌که برای A. swirskii به ترتیب 650 ، 1550 و 1440 میکرولیتر بر لیتر بدست آمد. منتول 5% + تیمول 5% + روغن کلزا 30% کمترین و منتول 5% + روغن کلزا30% بیشترین مقادیر LC50 را 24 ساعت پس از تیمار روی T. urticae داشتند. در زیست‌سنجی A. swirskii، تیمول 5% + روغن کلزا 30% بالاترین میزان کشندگی را دارا بود. همچنین اختلاف معنی‌داری بین سایر تیمارها مشاهده نگردید. مقایسه مقادیر LC50 نشان داد که ترکیبات فرموله مذکور برای T. urticae سمیت بسیار بیشتری در مقایسه با A. swirskii دارند و به نظر می‌رسد که پتانسیل قابل توجهی را در مدیریت کنه تارتن دولکه‌ای دارند که بایستی با زیست‌سنجی تکمیلی در شرایط گلخانه، بیشتر بررسی شوند.

زیست‌سنجی؛ سمیت تماسی؛ ترکیبات فرموله؛ کنه شکارگر