عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

مجید شاهی بجستانی؛ عصمت مهدیخانی مقدم؛ رضا اقنوم؛ حمید روحانی

سبزیجات بخشی از رژیم غذایی انسان از زمان بسیار قدیم بوده است. ایران در سال 2013 به عنوان پنجمین تولید کننده بزرگ سبزیجات معرفی شده است. خراسان رضوی یکی از بزرگترین تولید کنندگان سبزیجات در کشور می باشد. ریحان با نام علمی Ocimum basilicum از خانواده نعنائیان می باشد. جعفری با نام علمی Petroselinum crispum از خانواده چتریان یا کرفسیان می باشد. تره، (Allium ampeloprasum ssp. persicum) از گیاهان خوراکی است که بومی آسیا می باشد. نماتد Meloidogyne arenaria یکی از نماتد های مهم خسارت زا به گیاهان است. این نماتد به عنوان نماتد ریشه گرهی بادام زمینی نیز شناخته می شود. پراکنش این نماتد جهانی بوده و از نظر اقتصادی در تمام دنیا باعث کاهش کیفیت و میزان محصولات مختلف کشاورزی می شود. پس از مشاهده علائم مشکوک به نماتد ریشه گرهی در محصول تره و جعفری در حوالی شهر مشهد و ریحان در قدمگاه نیشابور ریشه های آلوده جمع آوری شده و به آزمایشگاه منتقل شدند. ریشه ها و غده ها 24 ساعت در آب خیسانده شدند تا بافت آن ها ملایم شده و به سهولت استخراج کمک کند. پس از استخراج نماتدهای ماده بالغ از گال های ریشه های آلوده جمع آوری شده با توجه به خصوصیات شکل شناسی شبکه کوتیکولی انتهای بدن ماده های بالغ (perineal pattern) و خصوصیات مرفولوژیک و مرفومتریک لاروهای سن دوم اقدام به شناسایی گونه های مختلف نماتد گردید. شکل کلی شبکه کوتیکولی انتهای بدن گرد، خطوط پس از آنوس موج دار و شکسته و تشکیل شانه را نمی دادند. ماده های بالغ گلابی شکل و تورم پشتی انتهای بدن را نداشتند. طول بدن ماده ها 36/41±655 و طول استایلت آن ها 8/0 ±22/23 بود طول بدن لارو های سن دوم 50/31±88/428 و طول استایلت آن ها 11/1±33/13 بود. شبکه کوتیکولی سر لارو ها ضعیف، غدد مری از سمت شکمی روی روده را پوشانده و دارای دم نوک تیز با انتهای واضح بودند. منظور مطالعه تکمیلی ناحیه 18s rDNA در جمعیت جدا شده از هر گیاه تکثیر و توالی یابی شد. برای تکثیر این ناحیه از پرایمر ها و روش واکنش زنجیره پلیمراز عنوان شده توسط Blaxter در سال 1998 ( Forward: GCT TGT CTC AAA GAT TAA GCC) (Reverse: CAT TCT TGG CAA ATG CTT TCG) استفاده شد. توالی های تکثیر شده 884 ، 886 و 894 باز طول داشتند. مقایسه توالی نمونه ها با بانک ژن (Nblast) نشان داد که جمعیت های مورد مطالعه با جمعیت Meloidogyne arenaria از ژاپن AB905316.1 و جمعیت Meloidogyne arenaria از برزیل AY942634.1، 99 -98 -98 درصد شباهت داشتند. نتایج مرفولوژیک و ملکولی نشان دهنده حضور Meloidogyne arenaria در نمونه های سبزیجات به عنوان عامل بیماری بود.

کلمات کلیدی: Meloidogyne arenaria؛ ریحان؛ جعفری؛ تره؛ 18SrDNA