عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

محمدحسن بشارت نژاد؛ جواد کریم زاده اصفهانی؛ ناصر معینی نقده

مهم‌ترین آفت انار، کرم گلوگاه،Apomyeloisceratoniae (Zeller) بوده و روش‌های رایج مدیریتی آن کنترل قابل قبولی نداشته بلکه مدیریت این آفت از طریق مدیریت اکولوژیک امکان پذیر خواهد بود.در مطالعه حاضر تاثیر آشفتگی (انحراف از سطح تعادل)، روی پایداری جمعیت کرم گلوگاه انار بررسی شد. بدین‌منظور، دو آزمایش در شهرستان اصفهان و در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی انجام گردید. آزمایش اول با سه تیمار «آشفتگی با کاهش جمعیت»، «آشفتگی با افزایش جمعیت» و «شاهد» (بدون آشفتگی)، با چهار تکرار (12 باغ)، و آزمایش دوم با دو تیمار «آشفتگی با کاهش جمعیت» و شاهد (در 8 باغ دیگر) انجام گردید. در دو بازه زمانی یکی از ابتدا تا وسط فصل و دیگری از وسط تا انتهای فصل، از 30 درخت در هر باغ، تعداد میوه انار آلوده بصورت هفتگی ثبت گردید. در پایان بازه زمانی اول از تیمارهای آشفتگی با «کاهش جمعیت» تمام میوه‌های آلوده جمع‌آوری و به تیمارهای آشفتگی با «افزایش جمعیت» همان بلوک اضافه گردید. در تیمار شاهد هیچ‌گونه افزایش یا کاهشی انجام نگردید. پس از تجزیه داده‌ها توسط مدل‌های لگاریتمی– خطی وضعیت پایداری جمعیت بعد از آشفتگی، بررسی و سپس برای تعیین سطح تعادل قبل و بعد از آشفتگی مقایسه میانگین‌ها انجام شد. نتایج نشان داد که در صورت عدم آشفتگی تغییری در سطح تعادل جمعیت ایجاد نخواهد شد. همچنین در تیمار «آشفتگی با کاهش آلودگی»، در آزمایش اول، سطح تعادل جمعیت‌ همچنان پایدار بود. در حالی‌که آشفتگی با کاهش آلودگی در آزمایش دوم، باعث جابجایی در سطح تعادل جمعیت شده و پایین تر از سطح تعادل قبل از آشفتگی قرار گرفت. بطور مثال میانگین تعداد میوه آلوده در هر درخت قبل از آشفتگی در تکرار دوم 8/32 و پس از آشفتگی 3/8 بود. در تیمار «آشفتگی با افزایش آلودگی» نیز پس از ایجاد آشفتگی، میانگین آلودگی بطور معنی داری بیشتر از میانگین تعداد میوه آلوده قبل از آشفتگی بود و سطح تعادل جمعیت بالاتر از سطح تعادل قبل از ایجاد آشفتگی قرار گرفت. بطور مثال میانگین تعداد میوه آلوده در هر درخت قبل از آشفتگی در تکرار اول 0/7 و پس از آشفتگی 5/33 بود. نتایج حاصل از آزمایش‌های آشفتگی در جمعیت کرم گلوگاه انار نشان می‌دهد که ایجاد آشفتگی در جمعیت می‌تواند در تغییر سطح تعادل جمعیت این آفت موثر واقع شود.جابجایی سطح تعادل نشان‌دهنده پایداری خنثی در این جمعیت‌ها می‌باشد.ایجاد آشفتگی در جمعیت کرم گلوگاه انار می تواند در مدیریت اکولوژیک آن مورد استفاده قرار گرفته و با برنامه ریزی در دفعات و زمان ایجاد آشفتگی، می توان سطح تعادل جمعیت را به سود مدیریت اکولوژیک پایین آورده و با تغییر سطح تعادل به زیر سطح زیان اقتصادی، از خسارت اقتصادیآفت جلوگیری نمود. پایین آمدن سطح تعادل جمعیت با حفظ پایداری جمعیت از اعمال روش‌های پیش اگاهی و کنترل‌های غیر ضروری مدیریت آفت جلوگیری می‌کند.

کرم گلوگاه انار؛ سطح تعادل جمعیت؛ پایدار؛ پایداری؛ آشفتگی؛ مدیریت اکولوژیک