عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

علیرضا امیری جامی؛ حسین صادقی نامقی

پیش‌بینی نتیجه نهایی برهم‌کنش شته-شته‌خوار بدلیل برهم‌کنش‌های چندگانه بین سطوح غذایی پیچیده و دشوار است. در واقع سیستم‌های شته‌خواری متشکل از چندین عامل می‌باشند. برخی از این عوامل مستقیما به خصوصیات طعمه (شته) مربوطند و برخی دیگر تحت عنوان اثرات واسطه‌ای از طریق گیاهان میزبان عمل می‌کنند. اگرچه چنین تاثیراتی تحت عنوان برهم‌کنش‌های بین سطوح سه-گانه غذایی نامیده می‌شوند، اما در حقیقت چنین سیستم‌هایی گسترده‌تر و پیچیده‌تر از آن هستند که تصور می‌شود. گاهی اوقات حضور طرف‌های سوم دعوی مانند مورچه‌های همیار شته‌ها ممکن است کارآیی شکارگر در سیستم مورد مطالعه را تحت تاثیر قرار دهد. با وجود اینکه تاکنون مطالعات زیادی در زمینه تاثیر حضور مورچه‌ها بر روی عملکرد حشرات گیاه خواری نظیر شته‌ها صورت پذیرفته، اطلاعات ما در رابطه با تاثیر مورچه‌های همیار بر روی عملکرد حشرات شکارگر شته‌‌ها بسیار محدود است. در این راستا، در مطالعه حاضر برهم‌کنش بین سیرفید شته‌خوار و شته تحت مراقبت مورچه در یک آزمایش مزرعه‌ای بررسی گردید. در پژوهش حاضر، تاثیر حضور دو گونه مورچه (Cataglyphis aenescens Nylander و Formica cunicularia Latreille) در کلنی شته (Myzus persicae Sulzer) بر روی (1) شاخص‌های زیستی سیرفید شته‌خوار (Episyrphus balteatus DeGeer) زمانی که از شته‌ها بر روی دو گیاه میزبان با محتوی گلوکوزینولیتی متفاوت (به طور خاص سینیگرین) (Brassica napus L., &amp; Brassica nigra L.) تغذیه می‌نمود و نیز (2) واکنش تخم‌ریزی سیرفیدهای شته‌خوار مورد ارزیابی قرار گرفت. سینیگرین در تمام نمونه‌ها بوسیله‌ی آنالیز HPLC تعیین مقدار گردید. شاخص کارآیی فردی شکارگر (r) به پیروی از روش مک‌گریو و کسول محاسبه گردید. جهت آزمون واکنش تخم-ریزی سیرفیدهای ماده نسبت به ترکیبات تیماری، گیاهان آلوده به صورت مجزا (در چهار مکان مختلف) و در مدت زمان مشخص (هر مرتبه 48 ساعت) در شرایط مزرعه‌ای به سیرفیدها معرفی گردیدند. جهت ممانعت از دسترسی مورچه در تیمارهای مربوطه از تله تانگل‌فوت در قسمت پایینی ساقه گیاهان میزبان استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از رویه GLM در نرم‌افزار آماری R صورت پذیرفت. حضور مورچه در کلنی شته مورد آزمایش، به صورت معنی‌داری شاخص کارآیی فردی و نرخ بقاء شکارگر را کاهش داد (001/0 >P برای هر دو عامل)، اما اثرگیاه میزبان (سینیگرین) و اثر متقابل در این آزمایش معنی‌دار نبودند. باروری بالقوه سیرفیدهای ماده به شکل معنی‌داری تحت تاثیر حضور مورچه و گیاه میزیان قرار گرفت (به ترتیب، 001/0 > P و 01/0 > (P. حضور مورچه همچنین به صورت معنی‌داری سبب بروز رفتار اجتنابی در سیرفیدهای ماده در حال تخم‌گذاری گردید (01/0 P <). در مجموع می‌توان اشاره داشت که حضور مورچه در کلنی شته و تاثیرات منفی آن بر شاخص‌های زیستی شکارگر و متعاقبا بروز رفتار تخم‌ریزی اجتنابی در سیرفیدها (مشابه آنچه در این آزمایش مشاهده گردیده است)، می‌تواند به صورت قابل توجهی پویایی جمعیت شکارگر-طعمه را تحت تاثیر قرار دهد.

سیرفیدهای شته خوار؛ همیاری؛ گلوکوزینولیت ها؛ اجتناب از تخم ریزی