عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

محبوبه حدادیان نژاد یوسفی؛ عباسعلی زمانی؛ علیرضا معرفت؛ احسان رخشانی

یونجه با نام علمی Medicago sativa، به عنوان یکی از مهم‌ترین گیاهان علوفه‌ای در ایران و دنیا به شمار می‌آید که دارای آفات مهمی از راسته‌های مختلف می‌باشد. شته‌ی خالدار یونجه Therioaphis trifolii maculata (Buckton) ازخانوادهAphididae (Hemiptera) و جزء مهم‌ترین و خسارتزاترین آفات یونجه محسوب می‌شود که دارای دشمنان طبیعی از زیر خانواده‌ی Aphidiinae می-باشد. دو گونه زنبور پارازیتوئید Praon exsoletum (Nees, 1811) وTrioxys complanatus (Quilis, 1931)، پارازیتوئیدهای داخلی انفرادی اختصاصی شته‌ی خالدار یونجه، از قبایل Praini و Trioxini به عنوان موثرترین عامل کنترل کننده‌ی جمعیت این شته در دنیا بشمار می‌آیند. در بررسی‌ صورت گرفته، طی سال‌های 1393 تا 1395 از مناطق مختلف ایران (غرب، جنوب غرب، مرکز، شرق و جنوب شرق) نمونه‌برداری صورت گرفت. نمونه‌ برداری‌ها شامل تور زدن، تله مالیز و جمع‌ آوری شته‌های مومیایی روی برگ یونجه بودند، که طی نمونه ‌برداری جمعیت‌های دو گونه زنبور پارازیتوئید جمع ‌آوری شدند. پس از انتقال نمونه‌ها به آزمایشگاه و خارج شدن زنبورها از شته‌ی مومیایی، از آن‌ها اسلاید تهیه و شناسایی شدند. تعداد جمعیت‌های هر دو گونه در مناطق جمع ‌آوری ‌شده مورد بررسی قرار گرفت و اطلاعات اکولوژی مربوط به هردو گونه شامل ارتفاع از سطح دریا، نوع اقلیم (گرم و خشک، معتدل، معتدل کوهستانی، نیمه خشک) و جهت جغرافیایی محل نمونه‌ برداری (شمال، جنوب، شرق و غرب) ثبت شد. در نتیجه‌ی بررسی‌ها، 12 منطقه برای جمعیت‌های جغرافیایی هر دو گونه به دست آمد. هم‌چنین پنج ناحیه‌ی جغرافیایی، شش اقلیم و 17 دامنه‌ی ارتفاعی به دست آمد. در بین مناطق مورد مطالعه، کمترین ارتفاع مربوط به شهر شوش (استان خوزستان) و بیشترین ارتفاع متعلق به شهر فیروزان (استان همدان) بود. ارتفاع نواحی نمونه‌‌برداری بین 112 تا 1700 متر متغیر بود و تقریباً 45 درصد نواحی دارای ارتفاع بالای 1000 متر بودند. هم‌چنین بیشترین فراوانی زنبورها در اقلیم‌های معتدل، معتدل کوهستانی و گرم و خشک در ارتفاع بین 1000 تا 1500 به دست آمد. در نتیجه‌ی بررسی‌ها مشخص شد، که بیشترین فراوانی مربوط به گونه‌ی T. complanatus و در استان کرمان و سیستان و بلوچستان می‌باشد. علاوه بر این، کمترین فراوانی مربوط به گونه‌ی P. exsoletum در اقلیم نیمه خشک استان اصفهان بود. در تمامی مناطق نمونه‌ برداری هر دو گونه در یک مزرعه جمع‌ آوری شدند؛ اما در استان خوزستان، مخصوصاً شهرستان دزفول، تنها گونه‌ی T. complanatus در نمونه‌ برداری‌ها به دست آمد. این در صورتی بود که در نواحی گرمتر هم‌ چون شهرستان شوش، هر دو گونه وجود داشتند. در مرتفع‌ترین ناحیه، فیروزان استان همدان نیز هر دو گونه به وفور یافت شدند و فراوانی بیشتری نسبت به نواحی کم ارتفاع داشتند.

پارازیتویید شته؛ ارتفاع از سطح دریا؛ فراوانی؛ اقلیم