عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

امین نیک پی

نیشکر یکی از گیاهان استراتژیک در ایران است و این محصول نقش مهمی در مسایل اجتماعی و اقتصادی ایفا می‌کند. ساقه-خواران نیشکر جنس Sesamia از مهم ترین مشکلات حشره شناسی کشت و صنعت های نیشکری در ایران هستند. مرحله لاروی ساقه‌خواران نیشکر به‌طور مستقیم از بافت‌های رویشی ساقه که ساکاروز را ذخیره می‌کنند تغذیه کرده و همچنین تغذیه مراحل لاروی مکان‌هایی را برای ورود عوامل بیماری‌زای گیاهی فراهم می‌آورند. خسارت مستقیم و غیر مستقیم موجب کاهش کمی و کیفی محصول شکر می‌شوند. یکی از راه کارهای اثبات شده و سازگار اکولوژیکی در مدیریت ساقه‌خواران استفاده از ارقام مقاوم است که اثرات منفی زیست محیطی نداشته و به‌طور موفقیت آمیزی با سایر روش‌های کنترل آفات قابل تلفیق است. مقاوت گیاه میزبان در تمام سطوح آلودگی موثر بوده و اثرات تجمعی آن در دراز مدت موجب کاهش جمعیت ساقه‌خواران می‌شود. به‌همین منظور آزمایشی در کشت و صنعت سلمان فارسی در دو فصل زراعی 1394-1392 بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار انجام شد. هر کرت آزمایشی شامل چهار ردیف گیاه نیشکر به طول 12 متر و فاصله بین ردیف 8/1 متر (مساحت 8/64 متر مربع برای هر کرت) بود. در این آزمایش مقاومت پانزده رقم نیشکر شامل ارقام IRC99-04، IRC99-05، IRC99-06، IRC00-10، IRC00-11، IRC00-12، IRC00-13، IRC00-14، IRC00-15، IRC00-16، IRC00-17، IRC00-18، IRC00-19، IR-21 و IR-31 مورد بررسی قرار گرفت. پیش از برداشت از مرکز هر کرت سی عدد ساقه قابل آسیاب به‌طور تصادفی انتخاب شده و سپس تمام برگ‌های ساقه‌های منتخب از محل سرنی جدا شدند. درصد آلودگی بند، درصد آلودگی ساقه، تعداد سوراخ خروجی شب پره ساقه‌خوار و میزان تولید شب پره ساقه‌خواران محاسبه شد. نتایج نشان داد تفاوت معنی‌داری بین ارقام مختلف نیشکر در ارتباط با خسارت ساقه‌خواران وجود دارد. بر اساس شاخص‌های درصد آلودگی ساقه، درصد آلودگی بند، تعداد سوراخ خروجی و میزان تولید شب پره ساقه‌خواران (حشره کامل خارج شده از ساقه، تعداد سوراخ خروجی × تعداد ساقه در هکتار) ارقام IRC00-14 و IRC00-13 حساس‌ترین ارقام به ساقه‌خواران (6/36% و 9/34% آلودگی ساقه، 3/4% و 1/4% آلودگی بند، 66/0 و 61/0 سوراخ خروجی در هر ساقه و 53200 و 48800 شب پره در هکتار) و ارقام IR-31، IRC99-04، IR-21 و IRC00-16 مقاوم‌ترین ارقام (3/8%، 9/10%، 10% و 2/9% آلودگی ساقه، 95/0%، 82/0%، 05/1% و 85/0% آلودگی بند، 13/0، 18/0، 14/0 و 18/0 سوراخ خروجی در هر ساقه و 10600، 14500، 11400 و 12800 شب پره در هکتار) به خسارت ساقه خواران بودند. مقاومت ارقام یک عامل مهم در توسعه برنامه‌های مقاومت به آفات بوده، داده‌های مرتبط با مقاومت ارقام به آفات در انتخاب ارقام مناسب در مناطقی که شدت آلودگی به ساقه‌خواران بالاست به صنعت شکر کمک کرده و همچنین در برنامه‌های اصلاحی در جهت تولید ارقام با مقاومت بالاتر به ساقه خواران موثر است.

مقاومت رقم؛ نیشکر؛ ساقه‌خواران؛ خسارت ساقه؛ آلودگی بند