عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

سعیده قبلعلی وند؛ کریم حدادایرانی نژاد؛ شهاب منظری؛ محمد مقدم واحد؛ ویشیج ماگوفسکی

کنه‌های خانواده‌ی Tarsonemidae (به‌ویژه زیرخانواده‌ی Tarsoneminae) یکی از متنوع‌ترین تاکسون‌ها در داشتن عادات تغذیه‌ای مختلف نسبت به سایر خانواده‌های کنه‌ها می‌باشند. آنها از تمامی نواحی عمده و زیستگاه‌های اصلی در دنیا به‌غیر از قطب جنوب، صحراهای بزرگ و زیستگاه‌های آبی یافت شده‌اند. تا به حال حدود 600 گونه متعلق به 41 جنس از این خانواده توصیف شده‌اند. فون کنه‌های tarsonemid باغ‌های برخی از مناطق استان آذربایجان شرقی، شمال غرب ایران، با نمونه‌برداری از خاک، خاک‌برگ و نمونه‌های گیاهی در طول سال‌های 94-1393 مورد مطالعه قرار گرفت. کنه‌ها با قیف برلیز جدا و در اتانول 75% ذخیره شدند، با استفاده از محیط هویر اسلایدهای میکروسکوپی تهیه شده و به مدت 2-1 هفته در داخل آونی با دمای°C 45-40 نگهداری شدند، و سپس با استفاده از میکروسکوپ فازکنتراست (Olympus BX50) مورد مطالعه قرار گرفتند. در این مطالعه گونه‌های متعددی از این خانواده برای فون کنه‌های ایران شناسایی شدند، ازجمله گونه Xenotarsonemus belemnitoides (Weis-Fogh, 1947)، جمع‌آوری شده از منطقه‌ی جلفا (45° 59' 866" E, 38° 46' 590" N, 1085 m a.s.l.). جنس Xenotarsonemus Beer, 1954 در قبیله‌ی Tarsonemini به عنوان گروه خواهری جنس Neotarsonemoides Kaliszewski, 1984 از دیدگاه Lindquist, 1986 و Magowski, 2002 طبقه‌بندی می‌شود که هر دو جنس متعلق به زیرخانواده‌ی Tarsoneminae می‌باشند. ماده‌های کامل جنس Xenotarsonemus (sensu Lindquist, 1986) با خصوصیات کلیدی زیر شناسایی می‌شوند: موهای کتفی (sc2) به طور واضح بلندتر از موهای عمودی (v1) و سایر موهای ترژیتی؛ قاعده‌ی پاهای چهارم با فاصله‌ی اندک از یکدیگر و با یک تگولای باریک و کشیده در بین آنها؛ پاهای چهارم دارای ساختار تیپیک خانواده‌ی Tarsonemidae و بند ران-زانوی آنها تفکیک شده از بند ساق-پنجه و بلندتر از آن، بند ساق-پنجه با 2 مو؛ موی v” ساق در پاهای جفت اول به‌طور قابل‌توجهی ضخیم‌تر از موهای مجاور v’ و l’. گونه‌ی X. belemnitoides از گونه‌ی نزدیک خود یعنی X. viridis (Ewing, 1939) با مهمترین ویژگی زیر قابل شناسایی است: تگولا در X. belemnitoides بلندتر از بند ران-زانوی پای چهارم بوده درحالی‌که در X. viridis حدود نصف طول بند مذکور را دارد. در حال حاضر حدود 18 نام گونه‌ای معتبر در جنس Xenotarsonemus جای دارند. بااین‌حال، برخی از آنها به طور ناقص توصیف شده‌اند و بنابراین جایگاه سیستماتیک آنها قابل بحث می-باشد، چراکه برخی از آنها تنها براساس جنس ماده و برخی دیگر تنها براساس جنس نر توصیف شده‌اند. همچنین اطلاعات کافی در مورد روش‌های تغذیه‌ای و زیست‌شناسی اعضای این جنس هنوز در دسترس نیست. طبق منابع موجود، تا به حال 30 گونه از خانواده‌ی Tarsonemidae متعلق به 7 جنس از ایران گزارش شده‌اند. این اولین گزارش از جنس Xenotarsonemus و گونه‌ی X .belemnitoides از آسیای غربی و در نتیجه از ایران می‌باشد.

سیستماتیک؛ تاکسونومی؛ کنه؛ آذربایجان شرقی