عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

حامد رونق اردکانی؛ حسین لطفعلی زاده؛ عزیزالله مختاری؛ غلامرضا توکلی

درخت پده (Populus euphratica) از تیره Salicaceae به علت تحمل دامنه زیاد درجه حرارت و شوری خاک یکی از مهمترین درختان جنگل‌های پهن‌برگ مناطق گرمسیری و نیمه استوایی است که در ایران نیز رشد می‌کند. از این درخت استفاده‌های متعددی در صنایع کاغذسازی و غیره انجام می‌گیرد ولی با توجه به توان تحمل شوری، از آن به عنوان بادشکن و نیز برای جلوگیری از فرسایش در مناطق بیابانی استفاده می‌شود. این درخت آفات مختلفی دارد که یکی از عوامل محدود کننده توسعه این درخت در اکثر مناطق ایران می‌باشند. یکی از این آفات، پسیل پده (Rhinocola populi Laing) می‌باشد. در این تحقیق در طول سال 1394، از گال‌های ایجاد شده بر روی برگ درخت پده در منطقه اردکان- یزد نمونه‌برداری‌هایی انجام شده و نمونه‌های جمع‌آوری شده به آزمایشگاه منتقل گردید. به منظور پرورش حشراتی که در گال‌ها در حال رشد هستند، گال‌های جمع‌آوری شده در ظروف پرورش که دهانه آن‌ها با توری مناسب مسدود شده بودند در شرایط آزمایشگاهی نگهداری شدند. از گال‌های پرورش داده شده تعداد زیادی زنبور پارازیتوئید متعلق به خانواده Encyrtidae خارج شدند به طوری که به نظر می‌رسید عامل ایجاد گال این زنبورها باشند. بررسی دقیق گال‌ها و نیز مطالعه منابع موجود نشان داد این گال‌ها توسط پسیل پده ایجاد شده اند. بررسی اولیه زنبورها توسط دکتر حسین لطفعلی‌زاده نشان داد این زنبور به جنسPsyllaephagus تعلق دارد. مطالعه دقیق این نمونه‌ها منجر به شناسایی آن تحت عنوان Psyllaephagus cellulatus Waterston, 1922 گردید. خانواده Encyrtidae از بزرگترین خانواده‌های زنبورهای پارازیتوئید می باشند، این خانواده نقش مهمی در کنترل بیولوژیک بر عهده دارند. این گونه تاکنون از کشورهای کرواسی، غنا، عراق و مونته نگرو گزارش شده است و برای نخستین بار از ایران گزارش می‌گردد. این گونه به عنوان پارازیتوئید پسیل پده (عامل گالزای برگ درخت پده) و پسیل دیگری به نام Camarotoscena unicolor معرفی شده است. مهمترین ویژگی‌های ریخت‌شناسی که این گونه را از سایر گونه‌های جنسPsyllaephagus تفکیک می‌کند عبارتند از: سپرچه سبز یا سبز مایل به آبی، همه پیش‌ران پاها تیره رنگ گاها ران پای عقب در بخشی تیره رنگ، همه بندهای شاخک بلند به غیر از بند 6 ششم فونیکول که مربعی شکل است، رگبال حاشیه‌ای خیلی کوچک و کوتاه‌تر از 5/2 برابر طول رگبال استیگمال. از جنس Psyllaephagus تاکنون پنج گونه (Psyllaephagus claripes Trjapitzin, 1967، P. pistaciae Ferrière, 1961، P. procerus Mercet, 1921، P. stenopsyllae Tachikawa, 1963 و P. zdeneki Noyes and Fallahzadeh, 2005) از ایران گزارش شده است که با افزوده شدن گونه اخیر تعداد آن‌ها به شش گونه می‌رسد.

تاکسونومی؛ کنترل زیستی؛ پراکنش